سایر رسانه‌ها: جو بایدن» رئیس جمهور آمریکا با رونمایی از یک طرح ریلی- دریایی برای اتصال هند به خاورمیانه و اروپا، گفت: در این طرح رهبران هند، عربستان سعودی، امارات، فرانسه، آلمان، ایتالیا، ژاپن و کمیسیون اروپا مشارکت دارند.
همچنین «جان فاینر» معاون مشاور امنیت ملی آمریکا نیز در این باره اظهار داشت: یادداشت تفاهم پیشنهادی برای کریدور حمل‌ونقل ریلی و کشتیرانی بین کشورهای ایالات‌متحده آمریکا، هند، عربستان، امارات، اتحادیه اروپا و سایر کشورهای عضو گروه ۲۰ خواهد بود.
بایدن و «نارندرا مودی» نخست‌وزیر هند این پروژه را به‌عنوان بخشی از مشارکت برای سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های جهانی اعلام و تأکید کردند که هدف آن کمک به جریان تجارت، انرژی و داده از هند، خاورمیانه تا اروپا و در سراسر جهان است.
مشخصات کریدرو
به‌طورکلی در ارتباط با طرح اخیر، مستندترین و متقن‌ترین جزئیات را می‌توان اطلاعاتی دانست که از سوی دولت آمریکا اعلام شده است.
بر اساس اطلاعات یاد شده، این کریدور، امکان بیشتر تجارت ریلی و کشتیرانی، ارتباطات دیجیتال، کابل‌های داده پرسرعت و خطوط لوله انرژی را برای انتقال تولیدات از جمله تولیدات انرژی بین کشورها فراهم می‌کند.
به ادعای فاینر این کریدور با افزایش جریان انرژی و ارتباطات دیجیتال، رفاه را در میان کشورهای درگیر افزایش داده و به رفع کمبود زیرساخت‌های مورد نیاز برای رشد در کشورهای با درآمد پایین و متوسط کمک می‌کند.
همچنین مقام‌های آمریکایی مدعی هستند که این پروژه می‌تواند به کاهش تنش‌ها، تلاطم و ناامنی‌هایی در خاورمیانه و همسایگانش کمک و انرژی پاک و خدمات اینترنتی سریع و پایدار را به آنها ارائه کند.
اهداف پشت پرده
علیرغم اظهارات مقام‌های آمریکایی و غربی، تحلیلگران بر این باورند که در ورای این طرح اقتصادی، اجتماعی و تجاری به ظاهر خوشایند، اهداف دیگری نهفته است.
این گروه عقیده دارند که جو بایدن رئیس‌جمهور آمریکا و دیگر رهبران گروه ۲۰، برای مقابله با نفوذ فزاینده چین، این کریدور را طراحی کرده و در برابر ابتکار کمربند و جاده چین موسوم به «یک پهنه-یک راه» به طرحی جاه‌طلبانه متوسل شده‌اند تا مانع از اتصال بیشتر جهان به اقتصاد این کشور شوند.
وبگاه آمریکایی «اکسیوس» در این باره نوشت: این یکی از طرح‌های کلیدی است که کاخ سفید در سطح بین‌المللی برای مقابله با نفوذ فزاینده پکن طراحی کرده و جایگزینی برای طرح یک کمربند و یک جاده چین به شمار می‌رود.
در واقع، این برنامه بخشی از راهبرد نگاه به شرق آمریکا در سیاست‌گذاری امنیت ملی دولت بایدن است تا جلوی بلند‌پروازی پکن را بگیرد.
به یاد بیاوریم ابتکار کمربند و جاده، طرح سرمایه‌گذاری در زیربناهای اقتصادی بیش از ۷۰ کشور جهان و سازمان‌های بین‌المللی و توسعه دو مسیر تجاری «کمربند اقتصادی راه ابریشم» و «راه ابریشم دریایی» است که «شی جینپینگ» رئیس‌جمهور چین در سال ۲۰۱۳ از آن رونمایی کرد و پشتوانه این طرح، قدرت صنعتی اقتصاد و توان سرمایه‌گذاری پکن بود.
این طرح بزرگ از همان ابتدا خاری در چشمان آمریکا بود تا آنجا که کنگره این کشور با تصویب بودجه‌ای دو میلیارد دلاری، رسانه‌ها را به «تولید» گزارش‌هایی در ضدیت با این ابتکار تشویق می‌کرد.
البته این اولین بار نیست که آمریکا پروژه‌ای را مربوط به توسعه زیرساخت‌های در دنیا مطرح می‌کند. دو سال پیش نیز دولت واشینگتن طرحی به نام «ساخت جهان بهتر» را مطرح کرد که هدف از آن ترغیب کشورهای در حال توسعه برای پیوستن به اردوگاه غرب بود اما این طرح عملی نشد.
چراغ سبز به عادی‌سازی مناسبات میان اسرائیل و عربستان
از سوی دیگر، به نظر می‌رسد که بایدن با ارائه این طرح به دنبال تسهیل روند عادی‌سازی مناسبات میان اسرائیل و عربستان است چرا که در صورت عادی‌سازی روابط کشورهای عربی خلیج‌فارس با رژیم صهیونیستی، این خطوط ریلی و دریایی به اروپا وصل می‌شود. به همین دلیل هم بایدن در سخنان خود تأکید کرد که عربستان سعودی، اسرائیل، امارات متحده عربی و اردن بخشی از این طرح خواهند بود.
اجرای این طرح بخشی از چشم‌انداز صلح منطقه‌ای بایدن و آخرین ثمره توافق‌های ابراهیم است که چهره خاورمیانه را به نفع غرب تغییر می‌دهد.
شرایط ایران
هرچند بسیاری از تحلیلگران در مورد تحقق این طرح و اهداف آن تردید دارند و تجربه نشان داده که واشینگتن مقید به تعهدهایی که به دیگر کشورها می‌دهد نیست اما باید در نظر داشت که در صورت تحقق آن، احداث این کریدور می‌تواند در بخش‌هایی به ضرر کشورهای منطقه تمام شود.
نگاهی به تحولات جدید نظام بین‌الملل نشان می‌دهد که رقابت برای ایجاد کریدورهای جدید تجاری افزایش یافته و کریدورهای منطقه‌ای ایران و کشورهای همسایه نیز در رقابت با این کریدور قرار خواهند داشت.
از جمله می‌توان به پروژه اتصال ریلی شلمچه – بصره اشاره کرد. ایران این کریدور را به‌منظور کاستن از پیامدهای تحریم‌های آمریکا علیه تهران تعریف کرده است که خاک ایران را از طریق عراق و سوریه به دریای مدیترانه متصل می‌کند.
پیش‌بینی می‌شود که با بهره برداری از اتصال ریلی شلمچه – بصره، ظرفیت حمل بار این کریدور بین ۸ تا ۱۰ میلیون تن و میزان ظرفیت مسافر آن به ۱۲ میلیون نفر برسد.
استفاده از این کریدور ریلی سالانه حدود ۲۲۵ میلیون لیتر صرفه‌جویی گازوئیل را برای دو طرف به دنبال دارد. همچنین از آنجا به بندر «لاذقیه» سوریه متصل خواهد شد تا حجم مناسبی از بار از سوریه به ایران انتقال یابد.
ترکیه باید تلاش کند
اما این تنها دولت ایران نیست که باید با کریدور ریلی – دریایی آمریکا رقابت کند. اجرای پروژه عظیم خط آهن بندر فاو به ترکیه به طول ۱۲۰۰ کیلومتر نیز از جمله پروژه‌های سرمایه‌گذاری مربوط به سال جاری میلادی در عراق است.
تلاش برای همگرایی و نفوذ
«فایننشال‌تایمز» به نقل از یک منابع آگاه در این باره نوشت: ایالات‌متحده در تلاش است دوباره توجه خود را بر منطقه متمرکز کند تا به شرکای سنتی اطمینان دهد و نفوذ خود را حفظ کند.
دولت آمریکا تلاش می‌کند که با استفاده از این کریدور ریلی و بندری ایده چین را به حاشیه ببرد و پروژه عادی‌سازی روابط اعراب و رژیم صهیونیستی را نهایی کند.
در این میان اگر امارات متحده عربی و اردن به اسرائیل وصل شوند ممکن است عربستان سعودی تشویق شده و درنهایت روابط خود را با رژیم اشغالگر برقرار کند.
در این میان برای بسیاری این پرسش مطرح است که آیا هند توانایی ایفای نقشی مشابه نقش چین در ابتکار «کمربند و جاده» را دارد؟ باید گفت این یک مسئله عادی بر روی کاغذ نیست. این مسابقه چندین دهه قبل آغاز شده، حالا باید دید خرگوش اقتدارگرای چینی درنهایت لنگ می‌زند یا لاک‌پشت هندی دموکراتیک در این رقابت پیروز می‌شود؟
در این میان اگر ایران بخواهد منافع ملی خود را در نظر بگیرد، باید توجه جدی‌تری به افزایش زیرساخت‌های راهبردی داشته باشد و نقش بازیگران بین‌المللی را در توسعه زیرساخت‌های خود به‌ویژه بندر چابهار، بندرعباس و بنادر شمال کشور مورد توجه قرار دهد.
آنا