نورنیوز - گروه اقتصاد: مجموعه مقالات دردسر‌های ائتلاف بریکس برای دلار آمریکا، به سراغ سرمقاله ماه می ۲۰۲۳ ادگارد. ئی جانسون، مدیر سابق نشنال اکونومیک پالیسی و تحلیلگر ارشد اقتصاد سیاسی مجله اکونومیست می‌رویم. جانسون در نوشتار جدید خود، تلاش می‌کند که سازوکار‌ها و رویه‌های مالی این بلوک قدرتمند در برابر ساختار مالی جهانی دلار محور کنونی و پیامدهای آن را مورد توجه قرار دهد.
اقتصاد‌های عضو بریکس، هیچ ترسی از دلار آمریکا ندارند
شاید در دهه گذشته میلادی، برای هیچ کس قابل باور نبود اگر می‌گفتیم که ائتلافی با ۵ کشور، روزی بلای جان اقتصاد دلار محور جهانی خواهد شد و شکست سلطه دلار را رقم خواهد زد.
اما امروز به نظر من، این اتفاق در حال وقوع است...
تنها گروهی که به طور منسجم و با انگیزه وصف نشدنی (حتی بیشتر از اتحادیه اروپا) در جهت فروپاشی هژمونی دلار تلاش می‌کنند، اقتصاد‌های عضو پیمان بریکس هستند که بدون هیچ ترس و واهمه‌ای برای نابودی دلار، مصمم و هم قسم شده‌اند.
اقدامات این ائتلاف در سال‌های اخیر پویا‌تر و عملیاتی‌تر شده است و آنها با ایجاد و گسترش چارچوب ها، سازوکار‌ها و رویه‌های نوین مالی و اقتصادی، می‌کوشند که تسلط دلار بر مبادلات تجاری بین‌الملل را به شدت کاهش دهند.
در این بین، خلق "ترتیبات ذخایر احتیاطی" و تاسیس " بانک سرمایه گذاری زیرساخت آسیایی "، دو چارچوب و رویه مالی حیاتی و تاثیرگذار بوده است که کشور‌های بریکس با اقدام به ایجاد آنها، شاخه جدیدی را در روند پروسه دلارزدایی از اقتصاد جهانی رقم زده‌اند.
در ادامه نوشته‌های خود تلاش می‌کنم که این دو دستاورد قابل ستایش را به تصویر بکشم.
ترتیبات ذخایر احتیاطی، بریکس را بی‌نیاز از دلار مضاعف می‌کند
اعضای بریکس در سال ۲۰۱۶ توافق کردند مبلغ ۱۰۰ میلیارد دلار از ذخایر ارزی خود را در چارچوب ترتیبات ذخایر احتیاطی اعضای بریکس (The BRICS-led Contingent Reserve Arrangement (CRA))، به کارگیرند. قرار است این مبلغ به عنوان خطوط اعتباری قابل معاوضه توسط اعضا در زمان لازم مورد استفاده قرار گیرد. بر مبنای این ترتیبات احتیاطی، چین، ۴۱ میلیارد دلار از این حجم دلاری را تامین می‌کند و روسیه، برزیل و هند هرکدام ۱۸ میلیارد دلار را تامین خواهند کرد. سهم آفریقای جنوبی نیز ۵ میلیارد دلار در نظر گرفته شده است؛ بنابراین می‌توان گفت در این سازوکار مالی، برخلاف بانک توسعه جدید بریکس، سهم اعضا یکسان نیست و چین بیشترین تعهد را قبول کرده است.
اگر حجم این ذخایر احتیاطی با دیگر سازوکارهای مشابه بین‌المللی مقایسه شود، می‌توان گفت این سازوکار از نظر توانمندی در سطح متوسط رو به بالا در جهان قرار می‌گیرد. چرا که حجم ذخایر احتیاطی صندوق بین المللی پول ۷۸۰ میلیارد دلار و حجم سازوکار موسوم به ابتکار چند جانبه چیانگ مای، ۲۴۰۰ میلیارد دلار است.
چرا ترتیبات ذخایر احتیاطی بریکس ایجاد شد؟
هدف اصلی از ایجاد ترتیبات ذخایر احتیاطی بریکس این است که یک سازوکار حمایتی از طریق تامین نقدینگی در مواقع بروز فشار‌های کوتاه مدت واقعی یا بالقوه در موازنه پرداخت‌های کشور‌های عضو ارائه شود.
ویژگی اصلی ترتیبات ذخایر احتیاطی بریکس چیست؟
ویژگی باارز این سازوکار احتیاطی این است که تنها ۳۰ درصد از حداکثر مبلغی که یک عضو می‌تواند تقاضا کند، توسط دیگر اعضا تامین می‌گردد. در ضمن کشور تقاضاکننده می‌بایست مجموعه ا‌ی از شروط و اقدامات حفاظتی را به انجام برساند. این شروط تا حدودی به شروط صندوق بین المللی پول شباهت دارد. با این حال، در بند ۳ مرتبط با پیمان ایجاد ترتیبات ذخایر احتیاطی بریکس نیز خاطرنشان شده است که رویه‌های نهادی و نظارتی این ترتیبات در طول زمان قابل تغییر است. به گفته شماری از کارشناسان، این ترتیبات مالی تا اکتبر ۲۰۱۶ عملا هیچ دفتر کار و تسهیلات تحقیقاتی در اختیار نداشته است و بنابراین امکان بررسی مشکلات نقدینگی اعضا و راه حل‌های عملی آنها را در اختیار نداشته است. به همین علت بوده که این سازوکار، شروط و تدابیر احتیاطی صندوق بین المللی پول را به عنوان رویه عملی خود در ارائه تسهیلات ذخایر احتیاطی مدنظر قرار داده است.
با این حال پس از این تاریخ، واحدهای اداری و تحقیقاتی سازوکار مذکور برای حمایت از رویه‌های عملی فعال شده‌اند.
بانک سرمایه‌گذاری زیرساخت آسیایی، آقایی دلار را بر باد خواهد داد
در اکتبر ۲۰۱۳ در نشست همکاری‌های اقتصادی آسیا و اقیانوس آرام، در بالی اندونزی، چین پیشنهاد ساخت یک بانک توسعه‌ای چندجانبه جدید را با عنوان "بانک سرمایه‌گذاری زیرساخت آسیایی" اعلام کرد که هدف آن تامین نیاز‌های زیر بنایی در سراسر آسیا و همچنین در مناطق همسایه است.
بانک سرمایه گذاری زیرساخت آسیایی، به عنوان یک نهاد چندجانبه مالی بین المللی، اهدافی نظیر توسعه پایدار اقتصادی، ایجاد رفاه، بهبود زیرساخت‌های ارتباطی آسیا از طریق سرمایه گذاری در بخش‌های زیرساختی و دیگر بخش‌های دولتی، ترویج همکاری و مشارکت منطقه‌ای در مواجهه با چالش‌های توسعه از طریق همکاری نزدیک با دیگر نهادهای مالی در آسیا را دنبال می‌کند. به طورکلی این بانک مکانیسمی برای انتقال سرمایه‌ها به زیرساخت‌های ارتباطی در آسیا-اقیانوسیه شامل فرودگاه ها، بندرها، خطوط راه آهن و حمل ونقل ریلی، جاده‌ها و مخابرات و خطوط و ظرفیت‌های انتقال انرژی است.
این نهاد به دنبال ترویج سرمایه گذاری از طریق سرمایه‌های دولتی و خصوصی برای توسعه زیرساخت‌ها و دیگر بخش‌های تولیدی، بهره گیری از منابع برای تامین مالی طرح‌های کمک کننده به رشد اقتصادی در آسیا-اقیانوسیه، به ویژه در کشور‌های کمتر توسعه یافته است.
برخلاف نهادهای مالی تحت رهبری آمریکا، دولت‌های آسیایی بیشترین حق رأی را در نظام تصمیم گیری بانک سرمایه‌گذاری زیرساخت آسیایی دارند. در واقع با توجه به مبلغی که کشور‌ها به این نهاد مالی اختصاص داده اند، ۷۵ درصد حق رأی به طور انحصاری در اختیار اعضای آسیایی است.
با این حساب می‌توان گفت کشور‌های بریکس ۴۲.۵ درصد از حق رأی این بانک را در اختیاردارند و عملا مهم‌ترین بلوک داخل این نهاد محسوب می‌گردند.
در بانک سرمایه گذاری زیرساخت آسیایی، چین نقشی محوری دارد و این نهاد به طور بالقوه می‌تواند ایده‌های مطرح شده توسط چین و بریکس برای اصلاح ساختار‌های مالی بین المللی را پیش ببرد.
در واقع این بانک می‌تواند به عنوان یک رقیب در مقابل بانک جهانی و صندوق بین المللی پول ظاهر شود. این رقابت نه تنها در مقادیر وام‌ها، بلکه در قوانین وام‌های بین المللی و حاکمیت تجارت جهانی خواهد بود.
بانک سرمایه گذاری زیرساخت آسیایی کمک کرده است تا چین جایگاه خود را به عنوان یک قدرت بزرگ در حال رشد درون یک سیستم بین المللی بنا نهاده شده با همراهی گروه ۲۰، همچنین به عنوان یک عنصر کلیدی در حکمرانی اقتصاد جهانی و گنجاندن واحد پول خود در سبد ارزهای مبادله بین المللی محکم کند.
آمریکا مجبور به مصالحه با ائتلاف بریکس خواهد شد
امروز دولت آمریکا در شرایط سختی قرار دارد و با فشار‌های جدی برای پذیرش سهم ائتلاف بریکس و به ویژه چین در ترتیبات و رویه‌های مالیه جهانی روبروست که به نظر می‌رسد چاره‌ای جز پذیرش واقعیت‌های جدید در عرصه تجارت ندارد.
کشور‌های نوظهور اقتصادی که منابع عظیمی از جنس نیروی انسانی ارزان، سرزمین‌های پهناور و منابع طبیعی فراوان را در اختیار دارند و رشد بالای اقتصادی را تجربه کرده‌اند، جایگاه خود را در تولید و تجارت جهانی به سرعت ارتقا بخشیده‌اند، اما احساس می‌کنند ساختار مالیه کنونی جهان، این موقعیت جدید آنها را به رسمیت نشناخته است؛ لذا آن طور که به نظر می‌رسد، پیمان‌ها و ائتلاف‌هایی مانند بریکس، به دنبال دستیابی به جایگاهی قابل قبول در عرصه نظام مالی بین الملل در حوزه‌هایی نظیر مرجعیت ارزهای خود در بخش ذخیره خزانه‌های بانک مرکزی، تسویه و پرداخت‌های بین المللی و کاهش قدرت سازوکار مالی دلار محور هستند.
روند کند اصلاح در ساختار قدرت مالی جهان که در بررسی اصلاحات در ساختار نظام رأی گیری در صندوق بین المللی پول نشان داده شد، حاکی از آن است روند اقدامات و سیاست‌های گریز از مرکز بریکس برای پیشبرد تغییرات در ساختار مالی جهان، ادامه خواهد یافت. از این رو ظهور و تقویت نهادهای مالی چندجانبه موردنظر بریکس و تلاش برای گسترش مبادلات مالی بر پایه ارزهای ملی، احتمالا گسترش خواهد یافت که نتیجه نهایی آن می‌تواند تحلیل رفتن هر چه بیشتر ساختار مالی برتون وودز و سلطه دلار در عرصه مبادلات مالی جهانی باشد.
با توجه به اینکه ارزش مبادلات تجاری کشور‌های عضو بریکس حدود یک پنجم کل مبادلات جهانی است، حذف یا کاهش دلار در این مبادلات، ضربه‌ای شکننده به هژمونی دلار خواهد بود.
ایبنا