مرور عبرت‌های برجام شکست‌خورده، اسنپ‌بک و... برای درس‌گرفتن از تاریخ چیزی بدی نیست؛ اما اگر تبدیل به متن تحولات اجتماعی - سیاسی کشور شود، جامعه چه برداشتی از آن می‌کند؟ نتیجه جدال لفظی ظریف - لاوروف، روحانی - جلیلی و امثال آن چیست؟ آیا جامعه فهمی جز جدال دو لشکر شکست‌خورده بر سر علل شکست از آن خواهد داشت؟

یکی از نخستین و مهم‌ترین موضوعاتی که در طول مذاکرات برجام مطرح شد و تا روزهای پایانی گفت‌وگوها جزو اختلافات اساسی دو طرف باقی ماند، تعیین مدت زمان اعتبار این توافق بود. ایران بر این باور بود که برجام یک چهارچوب موقت و کوتاه‌مدت است که طی آن، تهران با هدف ایجاد اعتماد و اثبات صلح‌آمیز بودن برنامه هسته‌ای خود، نظارت‌های مشترک را برای مدت زمان مشخصی می‌پذیرد.

میخائیل اولیانوف، نماینده روسیه در سازمان‌های بین‌المللی، اعلام کرد با انقضای قطعنامه 2231 شورای امنیت، موضوع نظارت و راستی‌آزمایی مرتبط با برجام از دستورکار آژانس بین‌المللی انرژی اتمی حذف خواهد شد و تنها گزارش‌های مربوط به تضمین‌های جامع امنیتی ایران باقی می‌ماند.

پایان رسمی توافق هسته‌ای سال 1394 میان ایران و گروه 1+5 که به موجب آن برنامه صلح‌آمیز هسته‌ای ایران در ازای رفع تحریم‌ها مشمول محدودیت‌هایی شده بود، روز شنبه (26 مهر 1404) در رسانه‌ها و محافل سیاسی اروپا بازتاب یافت و بیشتر تحلیل‌ها بر تأکید ایران بر حق مسلم خود و ضرورت بازسازی مسیر دیپلماسی متمرکز بود.

با پایان رسمی قطعنامه 2231 شورای امنیت در 26 مهرماه، برجام عملاً از بین می‌رود و ایران وارد مرحله‌ای تازه در سیاست هسته‌ای و دیپلماسی خود می‌شود؛ مرحله‌ای که در آن حقوق حاکمیتی ایران غیرقابل مذاکره است و همکاری با آژانس تنها در چارچوب پادمان‌ها ادامه خواهد داشت.

وزارت امور خارجه روسیه با انتقاد از بدعهدی آمریکا و تروئیکای اروپا در توافق هسته‌ای، تاکید کرد که با پایان اعتبار قطعنامه 2231 که سند قانونی این توافق بود، اعمال سازوکارهای تحریمی مقرر در این قطعنامه فاقد وجاهت قانونی خواهد بود و از این پس، برنامه هسته‌ای ایران تنها طبق توافق جامع پادمانی ایران با آژانس بررسی خواهد شد.

وزیر امور خارجه دولت یازدهم و دوازدهم در پاسخ به برخی ادعاهای سرگئی لاورف وزیر امور خارجه روسیه درباره اسنپ‌بک، تاکید کرد که او خلاف می‌گوید.

در حالی‌که قطعنامه 2231 شورای امنیت در آستانه انقضاست، نیوزیلند اعلام کرده که تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران را بازمی‌گرداند. این تصمیم با ادعای نقض برجام توسط ایران و در هماهنگی با کشورهای غربی، موجی از واکنش‌ها را به‌دنبال داشته است.

برجام از بین رفته است و اکنون هیچ توافق هسته‌ای فعالی وجود ندارد. با این حال، غربی‌ها و آمریکایی‌ها توقعات بالایی از ایران دارند.اروپا می‌گوید ایران باید مستقیم با آمریکا مذاکره کند، در حالی که از نظر حقوقی چنین درخواستی بی‌مورد است. هدف اروپا سیاسی است. آنها می‌خواهند از ایران برای پرونده اوکراین امتیاز بگیرند و تهران را به‌نوعی وجهه المصالحه نشان دهند.