شناسه خبر : 58631
تاریخ انتشار : 1399/11/06 14:01
فقر و حاشیه‌نشینی چگونه احساس درماندگی ایجاد می‌کند؟

محمدمهدی سرفراز شکوهی

فقر و حاشیه‌نشینی چگونه احساس درماندگی ایجاد می‌کند؟

مواجهه‌ احساسی و بدون کار کارشناسی با هر پدیده و معضل اجتماعی مانند حاشیه‌نشینی، بیشتر منجر به تولید عصبانیت جمعی شده و اختلال مناسبات اجتماعی را به دنبال دارد و حتی ممکن است به انسداد مسیر اصلاح یا تاخیر آن منجر شود.

نورنیوز ـ گروه جامعه: پدیده‌ها و موقعیت‌های اجتماعی رنگ‌و‌بویی از عادت و تکرار با خود به ارمغان می‌آورند؛ دلیل این وضعیت نیز فشار و یا انس و آرامشی است که مردم را به مرور زمان با موقعیت‌های اجتماعی جدید همراه می کند.

انسان‌ از دو وجه ذهنی و عینی برخوردار است یعنی می‌تواند دو دنیای متفاوت و حتی متضاد را یکی در ذهن خویش تخیل و دیگری را در بیرون از ذهن و در واقعیت تماشا و ادراک کند. در این میان گاهی اوقات مرز بین ذهن و عین از بین می‌رود و ملموسات واقعی زندگی فرد، تبدیل به همان فرآورده‌های ذهنی می‌شود که شبانه‌روز آنها را به خویش مشغول و درگیر ساخته است.

 پدیده فقر و «درماندگی جمعی» یکی از همین پدیده‌ها است که ذهن افراد هرچقدر بخواهد از آن بگریزد، واقعیت‌های زندگی با آن مانوس و درگیر است. فقر و احساس آن، متناسب با شان و جایگاه هر گروه و دسته‌ای عوارض و مختصات خود را به جای می‌گذارد.

واضح است که فقر، با خانواده حاشیه‌نشین گرفتار معیشت روزمره، تعاملی ویژه دارد و تاثیرگذاری خاص و متفاوتی نسبت به اعضای طبقات دیگر جامعه بر آنها خواهد داشت. علمای علوم اجتماعی و انسانی برای هر یک از این موقعیت‌ها، نسخه‌هایی متمایز و در عین حال متناسب دارند و سعی می‌کنند تا این تفاوت‌ها را در بررسی و نتیجه‌گیری‌های خود مورد توجه قرار دهند.

باید توجه داشت که مواجهه‌ احساسی و بدون کار کارشناسی با هر پدیده و معضل اجتماعی مانند حاشیه‌نشینی،  بیشتر منجر به تولید عصبانیت جمعی شده و اختلال مناسبات اجتماعی را به دنبال دارد و حتی ممکن است به انسداد مسیر اصلاح یا تاخیر آن منجر شود.

فقر به عنوان یکی از واقعیت‌های زندگی بشر در طول تاریخ حضوری همیشگی در جوامع داشته، به همین دلیل برای فقر تعاریف بسیار متنوعی بیان شده است، اما آنچه در همه‌ی این تعاریف مشترک است، عدم دسترسی فرد برای دست‌یابی به ملزومات و مایحتاج حیات فردی و اجتماعی است.

در دنیای معاصر که با انقلاب ارتباطات، زندگی انسان‌ها دسترسی غیرقابل کتمان و گریزی به یکدیگر پیداکرده است، هر واقعه‌ای در هر گوشه‌ای از عالم جمع زیادی را متاثر می‌سازد.

شاید بتوان در دنیای مدرن و روزگار ما، جنگ‌ها، طغیان و خروش طبیعت و استیلای باندهای قدرت و ثروت بر سرنوشت سایر جوامع بشری را از دلایل عمده فقر انسان‌ها دانست که برخلاف گذشته جمعیت گسترده و تکان دهنده‌ای از حاشیه‌نشینان، بی‌خانمان‌ها و فقیران را از خود به جا گذاشته است.

امروز درصد و تراکم نیازمندان در کشورهای دارا و ندار هرکدام به صورتی خاص به نمایش درآمده است. در کشورهای دارا این واقعیت به صورت پدیده‌هایی مانند حاشیه‌نشینی یا بی‌خانمانی در کلان‌شهرها و در کشورهای ندار به صورت نمود عینی و جمعی زندگی اکثریت افراد محروم از آموزش، بهداشت، سلامت، حمل و نقل، تغذیه و دیگر شئونات و ملزومات حیات بشری.

در این میان کشورهای در حال توسعه که تقریبا مختصات هر دو گروه را دارند، فقر را نیز در هر دو شکل نظام‌های دارا و ندار پذیرا هستند. یعنی از یک سو اطراف کلان‌شهرها پذیرای تجمعات متراکم حاشیه‌ای و محروم است که مقایسه تصویر مناطق بالانشین همان شهر را با این حواشی تبدیل به یک تراژدی غم انگیز و غیرقابل باور می‌سازد، از سوی دیگر دارای مناطق محروم و جدا افتاده از مرکز است که توان رویارویی و مقابله با مظاهر دنیای مدرن را تبدیل به خیالاتی غیرقابل دسترس و تصور می‌سازد.

گرفتاری مضاعف این جوامع آن است که هنگام مواجهه با هر معضل سیاسی ـ اقتصادی، طبقه متوسط را به عنوان لنگر و موازنه ثبات برنامه‌ریزی‌های اجتماعی فرهنگی از دست داده و شاهد سر برآوردن یک جامعه‌ی کاملا دو قطبی شده بدون هرگونه دسترسی طبقات مرفه و طبقات پایین به یکدیگر می‌شود که این وضعیت، همراه با خود خشم و خروش و عدم تحمل و کاهش آستانه‌ی تحمل را به دنبال دارد.

ایران نیز در این میان در جمع کشورهایی دسته‌بندی می‌شود که مشکلات هر دو نوع جوامع دارا و ندار را دارد. علاوه بر این مشکلات، ایران در چهار دهه پس از انقلاب اسلامی، با یک مانع ناجوانمردانه و کمرشکن به نام تحریم از سمت دشمنان خود نیز رو به رو است. یعنی علاوه بر به‌هم‌ریختگی در توزیع و بهره‌برداری از منابع، دسترسی کم هزینه به نرمالیزاسیون و مظاهر زندگی نیز به سبب وضع فراگیرترین تحریم‌های بین‌المللی توسط ایالات متحده از دست رفته است.

در ایران شهرهای بزرگ و برخوردار از یک سو با پدیده سخت و تلخ حاشیه‌نشینی رو به رو هستند و از سوی دیگر در مناطق دور از مرکز نیز نظام خدمات رسانی اجتماعی و میزان بهره‌وری جمعی از منابع و امکانات ملی با اختلال مواجه شده است.

 این فراگیری در صورت تداوم، با خود پیامدهای جدی و بعضا جبران‌ناپذیری به همراه می‌آورد مانند تسری حس حقارت و از دست رفتن امید و اعتماد اجتماعی و ملی، بیرون رفتن محصولات و ضروریات ثانویه همچون آموزش و مطالعه از سبد زندگی و شیوع جهل و سطحی‌نگری در بدنه عامه مردم که با خود تلاطمات پی در پی و چرخه‌ی معیوبی از شورش و هیجان را به ارمغان خواهد آورد و جز خسارت وارد کردن به اندک سرمایه‌های عمومی باقی مانده ثمر و نتیجه‌ای در پی نخواهد داشت.

گسترش و شیوع نابهنجاری اجتماعی همچون سرقت، بزهکاری، تجاوز، از هم گسیختگی اخلاقی، تن فروشی و خیانت که هرکدام از آنها در هر سطحی ده‌ها پیامد و خسارت دیگر را با خود به همراه دارد و بعد از آنکه به تدریج تبدیل به عادت شد، نظام ارزش‌گذاری اجتماعی را نیز به همراه خود تغییر می‌دهد و ارزش و ضدارزش‌ها را به تدریج و به آهستگی اما با درصد ماندگاری و حجم بالا جا به جا می‌سازد از دیگر تاثیرات طولانی مدت ادامه روند موجود است.

در این میان تشکیل گروه‌های مردمی، داوطلب و جهادی جهت کمک به محرومان و فقرا در جای خود ارزشمند و مغتنم است اما کفایت درمان این بیماری جمعی و خطرناک را نمی‌کند. بدیهی است که باید در حاکمیت و در سطوح کلان برنامه‌ریزی و تصمیم‌سازی زنگ هشدار و حساسیت سنج دایمی نسبت به شیب و جهت زندگی جمعی مردم نصب شود و دایما مورد پالایش و روزآوری قرار بگیرد.

 اگر ذایقه‌ی جمعی مردم به سمتی رفت که نتوانست فردای بهتری را برای خود تصور کند و نظام معیشت آن به گونه‌ای رقم خورد که بالاجبار سهم عمده‌ای از وقت و هزینه و تمرکز خویش را صرف کلنجار با فقر و حواشی مترتب با آن ساخت هرآنچه مربوط به معنابخشی و تعالی همگانی است همراه با این پیامد سنگین از بین رفته و آنچه می‌ماند جمعیتی خمود و سرخورده از فقر و محرومیت و مستعد اقدامات خشونت آمیز خواهد بود.

دولت‌ها باید به این نکته توجه داشته باشند که پایه حکمرانی در زمینی مستحکم باقی می‌ماند که لبریز از امید و اشتیاق و انگیزه باشد نه لرزان از نداری و بیچارگی و فرسودگی.


نورنیوز
نظرات

المشهدانی رئیس مجلس عراق شد

قاتل بانوی ‌45 ساله بلوچ بازداشت شد

سازمان ملل متحد رژیم صهیونیستی را پاسخگوی جرایم ضدبشری سازد

گفت‌و‌گوی گروسی با غریب‌آبادی پیش از سفر به تهران

احضار کاردار آلمان در تهران به وزارت امروز خارجه

«خار و میخک» در بازار کتاب ایران رکوردشکنی کرد

نورنما | دوربین مخفی عجیب آمادگی جسمانی پیرزن پیرمرد در رشت ! +فیلم

گزارش تصویری| ایسلند؛ سرزمین آتش و یخ

محموله 32 هزار لیتری سوخت قاچاق کشف شد

محدودیتی برای عرضه خودرو در بازار بورس وجود ندارد

عکس های منتخب ایران،پنجشنبه 10 آبان 1403

استقلال بازی خانگی را واگذار کرد

تضمینی برای مسالمت‌آمیز بودن انتخابات آمریکا وجود ندارد

آلمان سه کنسولگری‌ ایران را تعطیل می‌کند

رای دادن به پایان تحریم‌های آمریکا موجب برکناری خانم وزیر شد

«کارنامه» از 10 آبان در رادیو نمایش پخش می‌شود

امنیت در مرزهای دریایی برقرار است

مبلغ 250 میلیون به هرکدام از بازماندگان و 40 میلیون تومان به مصدومان معدن طبس پرداخت شد

تیم تراکتورسازی پس از بازی با استقلال به قطر می‌رود

حزب‌الله 5 صهیونیست را در «المطله» به هلاکت رساند

عراقچی از مواضع محکم الجزایر در حمایت از مردم فلسطین تشکر کرد

تأمین مسکن کارگران در اولویت دولت است

نقش تعیین‌کننده ایران و روسیه در تحقق برنامه‌های بریکس

سایه روشن‌های آتش‌بس در لبنان به روایت روزنامه‌های عرب‌زبان

اهدای بسته معیشتی به خانواده‌های جانباختگان معدن تا پایان سال

برخورد عادلانه‌ای با بازیکنان ایرانی نمی‌شود

270 هزار میلیارد تومان تسهیلات برای جهش تولید مسکن پرداخت شد

100 تصفیه‌خانه فاضلاب در کشور ساخته می‌شود

مطبوعات‌چی | مروری بر روزنامه‌های پنج شنبه 10 آبان 1403

تمام تلاش دولت برای حل مشکلات مردم است

چرا متناسب سازی حقوق بازنشستگان تامین اجتماعی اجرا نمی‌شود +جزییات

آتش‌بس با حزب‌الله منجر سقوط دولت می‌شود

نورنما | عکاسی زیبا و دیدنی از سنجاب و موش +فیلم

آتش بس در لبنان؛ واقعیت یا عملیات روانی؟

اختصاص اعتبار ویژه برای صنایع پیشران/ سامانه بازار به زودی راه‎‌اندازی می‌شود

باید در ارتقای ایمنی معادن کوشا باشیم

هوای تهران سالم است

سامانه بارشی جدید از شنبه وارد کشور می‌شود

رئیس‌جمهور به زیارت حرم حضرت معصومه(س) رفت

ایران، اسرائیل و سؤالات سرنوشت‌ساز

دادگاهی در فنلاند حکم ضبط دارایی‌های روسیه را صادر کرد

پرداخت 24 هزار میلیارد ریال مطالبات دارو و ملزومات پزشکی

افزایش 50 درصدی فوق‌العاده ویژه مشاغل عمومی

4 هزار و 275 گواهی تمکن مالی الکترونیک صادر شد

علل افزایش قیمت دلار چیست؟

گفتگوی تلفنی دکتر عراقچی با وزیر امور خارجه جدید اندونزی

انگلیس از کریدور دریای سیاه سلاح به اوکراین منتقل می‌کند

رایزنی وزرای خارجه ایران و قطر

جلسه مجمع تشخیص مصلحت نظام برگزار شد

امیری: شرایط VAR زیبنده فوتبال ما نیست/ پورعلی‌گنجی: داور 2 پنالتی صددرصد را نگرفت

شکست قاسم‌پور برابر سعدالله‌یف در 4 ثانیه پایانی/ نخودی به رده‌بندی رفت

عکس های منتخب جهان،30 اکتبر2024

شورای امنیت حمله تروریستی تفتان را شدیداً محکوم کرد

مقاومت لبنان در دوره دبیرکلی شیخ نعیم قویتر از گذشته به حیات خود ادامه می‌دهد

عکس های منتخب ایران، چهارشنبه 9 آبان 1403

پیام تبریک فرمانده ارتش به دبیرکل جدید حزب‌الله لبنان

سیل شدید در اسپانیا جان 72 نفر را گرفت +فیلم

افزایش شمار شهدا به 43 هزار و 163 نفر/102 فلسطینی دیگر در غزه شهید شدند

میز خدمت این هفته در نماز جمعه برپا است

یک تیم تروریستی در حین ورود به کشور دستگیر شد

شهرری تا دهه فجر صاحب 3 ایستگاه جدید مترو می‌شود

نکات مهم لایحه بودجه 1404

نخودی از جردن باروز آمریکایی انتقام گرفت

استقلال خوزستان 1 - پرسپولیس 0/ نخستین شکست قرمزپوشان ثبت شد

احتمالا ایران به روسیه سرباز می‌فرستد

«محمدرضا فرزین» به عنوان رئیس کل ابقا شد

استقامت اسطوره‌ای مقاومت حماسه عزت را رقم زده است

نورنما | مشاهده پرنده ای ناشناخته در بندر کنگان +فیلم

یک مجتمع تجاری در مشهد طعمه حریق شد +فیلم

فیلم «در آغوش درخت»، نماینده ایران در اسکار شد

آمریکا از سفارتخانه‌های خود برای جاسوسی استفاده می‌کند

251 میلیارد تومان تسهیلات به دانش‌بنیان‌ها پرداخت شد

قابلیت جدید ایرپادز اپل برای کمک به کم‌شنوایان

اقتصاد نگار | سهم حقوق کارمندی از بودجه 1404+فیلم

قتل همسر سابق به خاطر ازدواج مجدد

مشکل رجیستری آیفون حل شد/ اعلام سازوکار رجیستری بزودی/سود بازرگانی واردات آیفون 96 درصد

ثبت رسمی معاملات اموال غیرمنقول الزامی شد

رشد 4420 واحدی شاخص بورس امروز 9 آبان

نوراینفو | چه زمانی به روانشناس مراجعه کنیم ؟

حملات حزب‌الله به مواضع رژیم اسرائیل/انفجار کارخانه تولید قطعات هواپیما در «نهاریا»

دفاع فرزین از لایحه اجازه افزایش سهمیه دولت در صندوق بین‌المللی

رهبر معظم انقلاب: به جنگ روایت‌ها توجه لازم را نکرده‌ایم

نورنما | زیبایی های برداشت زرشک در خراسان جنوبی +فیلم

از قابل گذشت نبودن اقدام رژیم اسرائیل تا رسیدگی به شکایت داوطلبان

احداث کمپ 30 هکتاری گردشگری در جزیره بوموسی

عراقچی: اسرائیل از کانالی که آمریکا در عراق ایجاد کرده بود حمله کرد

موس حلقه‌ای جایگزینی برای میز کار

پاوربانک خودران؛ یاور خودروهای برقی در جاده‌ها

مطبوعات‌چی | مروری بر روزنامه‌های چهارشنبه 9 آبان 1403

نفوذ هکرها به تلفن نزدیکان بایدن و ترامپ

ایهود اولمرت: نتانیاهو دشمن ماست

منصور بیجار استاندار سیستان و بلوچستان شد+ سوابق

اعلام نتایج قرعه کشی خودروهای وارداتی اول هفته آینده

بازداشت شهردار و یک عضو شورای شهر رامسر به اتهام ارتشا

موافقت مجلس با استعفای «حسین‌زاده»

پیام وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی به جشنواره تئاتر کودک و نوجوان

پرسپولیس در اندیشه تصاحب سه امتیاز بازی مقابل استقلال خوزستان

باند 4 نفره آدم‌ربایی و تجاوز به عنف در اهواز بازداشت شدند

سفر مشاوران بایدن برای پایان دادن به جنگ لبنان

صدای بلندتر اعضای بریکس در مناسبات جهانی

X
آگهی تبلیغاتی