چالش‌های اقتصادی ایران در فقدان ساختار ارزی مناسب، از وابستگی به نفت تا فشار تقاضاهای غیرمولد، ثبات اقتصادی را تهدید کرده و راه‌حل‌هایی بنیادین برای اصلاح ساختارهای ارزی پیشنهاد می‌شود.
نورنیوز-گروه اقتصادی: نرخ ارز یکی از عوامل اصلی تأثیرگذار بر تجارت، سرمایه‌گذاری، و تورم است. در ایران، به‌واسطه وابستگی بالای اقتصاد به درآمدهای نفتی، مدیریت نرخ ارز نقشی حیاتی ایفا می‌کند. نرخ ارز علاوه بر تأثیر مستقیم بر قیمت کالاهای وارداتی و صادراتی، بر توزیع درآمد و رشد اقتصادی نیز اثرگذار است. نبود یک نظام ارزی شفاف و پایدار در ایران باعث شده تا نوسانات ارزی، بی‌ثباتی اقتصادی را تشدید کند و دستیابی به اهداف توسعه‌ای دشوارتر شود.
چالش‌های ساختاری در مدیریت بازار ارز
بازار ارز ایران با چالش‌های متعددی مواجه است که برخی از آن‌ها ناشی از وابستگی به درآمدهای نفتی است. بخش عمده‌ای از ارز موجود در بازار توسط دولت عرضه می‌شود، که وابسته به صادرات نفت و فرآورده‌های مرتبط است. هرگونه کاهش قیمت نفت یا محدودیت در صادرات، مستقیماً درآمد ارزی دولت را کاهش داده و تعادل بازار را برهم می‌زند. از سوی دیگر، تنوع اندک صادرات غیرنفتی و وابستگی به واردات کالاهای اساسی، قدرت چانه‌زنی کشور را در بازار جهانی کاهش داده است.
نقدینگی و تقاضای سفته‌بازانه در بازار ارز
یکی دیگر از مشکلات مهم، حجم بالای نقدینگی و ورود آن به بازار ارز به قصد سفته‌بازی است. این رفتار، تقاضای غیرواقعی برای ارز ایجاد کرده و باعث نوسانات شدید در نرخ ارز می‌شود. سیاست‌های پولی ناپایدار و رشد مداوم نقدینگی، این فشار را تشدید کرده و مانع از ایجاد ثبات در بازار شده است.
راهکارها برای دستیابی به نظام ارزی پایدار
ایجاد نظام ارزی پایدار مستلزم اجرای مجموعه‌ای از اصلاحات ساختاری و سیاستی است. تنوع‌بخشی به صادرات و کاهش وابستگی به نفت از مهم‌ترین اقدامات پیشنهادی است. ارتقای بهره‌وری تولید داخلی، تقویت زیرساخت‌های صادرات غیرنفتی، و افزایش رقابت‌پذیری محصولات ایرانی می‌تواند منابع ارزآوری را متنوع کند. کنترل نقدینگی و مهار تورم نیز از طریق سیاست‌های پولی مناسب ضروری است. در کنار این اقدامات، توسعه بازارهای شفاف ارزی و استفاده از تجربیات موفق جهانی نظیر ترکیه و مالزی می‌تواند به بهبود مدیریت نرخ ارز در ایران کمک کند.
برای رسیدن به یک سازوکار ارزی کارآمد، ایران نیازمند اصلاحات عمیق در ساختارهای اقتصادی خود است. کاهش وابستگی به نفت، مدیریت هوشمند نقدینگی، و افزایش تنوع صادراتی می‌تواند گامی بلند برای ایجاد ثبات در بازار ارز و دستیابی به رشد اقتصادی پایدار باشد. چنین تغییراتی، علاوه بر تثبیت نرخ ارز، می‌تواند کیفیت سیاست‌گذاری اقتصادی را نیز بهبود بخشد.