آلودگی هوا به یکی از جدی‌ترین بحران‌های زیست‌محیطی ایران تبدیل شده است. این معضل نه‌تنها سلامت هزاران نفر را تهدید می‌کند، بلکه با تحمیل میلیاردها تومان خسارت به اقتصاد ملی، چالشی حیاتی برای مدیریت شهری و برنامه‌ریزی کلان کشور ایجاد کرده است.
نورنیوز- گروه اجتماعی: آلودگی هوا یکی از جدی‌ترین تهدیدات زیست‌محیطی و بهداشتی در جهان است. طبق گزارش سازمان جهانی بهداشت (WHO)، این معضل دومین عامل اصلی مرگ‌ومیر پس از فشار خون بالا به شمار می‌رود. در ایران، بر اساس آمار وزارت بهداشت، طی سال ۱۴۰۲ بیش از ۳۰ هزار نفر به دلیل پیامدهای آلودگی هوا جان خود را از دست داده‌اند. همچنین، ذرات معلق کمتر از ۲.۵ میکرون مسئول ۱۲.۶ درصد از این مرگ‌ومیرها هستند. این آمار، زنگ خطری جدی برای سلامت عمومی تلقی شده و زنگ خطری برای نهادهای مسئول بویژه مدیریت کلان شهرها که بیشتر در معرض آلودگی هوا هستند به شمار می‌رود.
آثار مرگبار آلودگی هوا بر سلامت انسانها
آلودگی هوا عامل مستقیم بسیاری از بیماری‌های مزمن مانند بیماری‌های قلبی-عروقی، سکته مغزی، سرطان ریه و بیماری‌های انسدادی ریوی است. گزارش‌ها نشان می‌دهند که حتی نوزادان در دوران جنینی از اثرات مخرب آلودگی هوا در امان نیستند و خطر تولد زودرس یا نقص‌های مادرزادی در مادرانی که در مناطق آلوده زندگی می‌کنند، بیشتر است.
در ایران، شهرهای تهران، اصفهان و مشهد بیشترین آمار مرگ‌ومیر ناشی از آلودگی هوا را به خود اختصاص داده‌اند. به‌عنوان مثال در تهران که به طور متوسط سالانه حدود ۲۰۰ روز هوای ناسالم را تجربه می‌کند، مراجعات اورژانسی بیماران قلبی و تنفسی در فصل زمستان به‌شدت افزایش می‌یابد. بر اساس برآوردهای علمی، آلودگی هوای تهران به‌تنهایی می‌تواند طول عمر شهروندان را تا ۱.۵ سال کاهش دهد.
خسارت‌های اقتصادی و اجتماعی
علاوه بر تأثیرات جانی، آلودگی هوا بار مالی سنگینی بر نظام سلامت تحمیل می‌کند. طبق آمار، هزینه درمان بیماری‌های مرتبط با آلودگی هوا در ایران سالانه به ۹ میلیارد دلار می‌رسد. از سوی دیگر، تعطیلی مدارس و ادارات در کلانشهرها به دلیل آلودگی هوا، زیان‌های اقتصادی هنگفتی را به کشور وارد می‌کند. برای مثال، تعطیلی یک روزه در تهران به‌دلیل آلودگی، حدود ۲ هزار میلیارد تومان زیان اقتصادی به همراه دارد.
راهکارها برای کاهش مرگ‌ومیر
برای مقابله با بحران آلودگی هوا، راهکارهای زیر می‌توانند موثر باشند.
استفاده از فناوری‌های هوشمند برای اندازه‌گیری آلاینده‌ها و ارائه اطلاعات به‌روز به شهروندان می‌تواند در آگاه سازی شهروندان برای مشارکت در کاهش آلودگی و پیامدهای آن مؤثر باشد.
علاوه بر این گسترش فضای سبز در شهرها می‌تواند به کاهش آلاینده‌های هوا و بهبود کیفیت زندگی کمک کند. تحقیقات نشان داده‌اند که یک درخت بالغ قادر است سالانه حدود ۲۰ کیلوگرم دی‌اکسیدکربن را جذب کند.
بدلیل تاثیر بسیار زیاد خودروها در ایجاد آلاینده ها،جایگزینی خودروهای دیزلی فرسوده با اتوبوس‌های برقی و توسعه مترو، نقش چشمگیری در کاهش آلودگی دارد. برای مثال، استفاده از مترو در تهران روزانه حدود ۵۰۰ تن آلاینده را کاهش می‌دهد. بر اساس گزارش‌های رسمی منتشر شده تاثیر موتور سیکلتها در ایجاد آلودگی هوا بویژه در کلانشهرها بسیار قابل توجه است. از این رو جایگزین کردن موتور سیکلتهایی که از سوخت‌های فسیلی استفاده می کنند با موتورهای برقی می تواند تاثیر قابل توجهی در کاهش آلودگی هوا داشته باشد.
در کنار اجرای برنامه های ذکر شده،افزایش آگاهی شهروندان درباره تأثیرات آلودگی هوا و راه‌های کاهش آن از طریق کمپین‌های اطلاع‌رسانی می‌تواند تغییرات رفتاری مثبتی ایجاد کند.
با توجه به رشد فزاینده بیماری های ناشی از آلودگی هوا، سرمایه‌گذاری در زمینه تحقیقات پزشکی و حمایت از پژوهش‌های درمانی و پیشگیرانه برای بیماری‌های ناشی از آلودگی هوا ضروری است.
آلودگی هوا معضلی است که بدون تلاش‌های مستمر و سرمایه‌گذاری‌های هوشمندانه، هزینه‌های جانی و مالی آن همچنان رشد خواهد کرد. اجرای سیاست‌هایی همچون بهبود کیفیت سوخت، توسعه حمل‌ونقل عمومی پاک و افزایش فضای سبز، گامی مهم در راستای کاهش آلودگی و حفظ سلامت عمومی است. زمان آن رسیده که دولت‌ها و شهروندان برای مقابله با این تهدید جدی، مسئولیت بیشتری بپذیرند.