نورنیوز-گروه سیاسی: نمایندگی دائم جمهوری اسلامی ایران در دفتر سازمان ملل متحد و سایر سازمانهای بینالمللی مستقر در وین، در یادداشتی آخرین نظرات و ملاحظات ایران در مورد گزارشهای مدیرکل به شورای حکام آژانس بینالمللی انرژی اتمی را درخصوص موافقتنامه پادمانی NPT جمهوری اسلامی ایران GOV/2024/62) مورخ 19 نوامبر 2024( "نظارت و راستیآزمایی در جمهوری اسلامی ایران در پرتو قطعنامه 2231 (2015) شورای امنیت سازمان ملل متحد (GOV/2024/61 مورخ 19 نوامبر 2024) منتشر کرد.
متن این یادداشت به شرح زیر است:
نمایندگی دائم جمهوری اسلامی ایران در دفتر سازمان ملل متحد و سایر سازمانهای بین المللی مستقر در وین مایل است نظرات و مشاهدات خود را به شرح زیر در مورد گزارشهای مدیرکل به شورای حکام آژانس بینالمللی انرژی اتمی مندرج در GOV/2024/61و GOV/2024/62بهاشتراک بگذارد:
الف) نظرات کلی
1. جمهوری اسلامی ایران به طور کامل به تعهدات خود از جمله موافقتنامه پادمان جامع (INFCIRC/214) پایبند بوده و تمام تلاش خود را به کار گرفته است تا آژانس بتواند به طور مؤثر فعالیتهای راستیآزمایی خود در ایران از جمله اقدامات نظارتی و مراقبتی(C/S) در مورد مواد و فعالیتهای هستهای در ایران را انجام دهد.
2. همانگونه که قبلاً عنوان گردید، تفکیک موضوعات در این دو گزارش مختلف به درستی رعایت نشده است. برخی از موارد مرتبط با برجام در گزارش پادمانی (NPT) عیناً تکرار شده و برخی از موارد مرتبط با موضوعات پادمانی NPT در گزارش برجامی مشاهده میشود.
3. در تحولات مهم زمانی در مورد گزارش برجامی(GOV/2024/61) ، خروج غیرقانونی آمریکا از برجام در ماه مه 2018 که تأثیر نامطلوب و جدی در اجرای آن داشته است، مورد غفلت قرار گرفته است. مایه ناامیدی است که چنین موضوع مهمی که شایسته برجسته شدن در متن گزارش بود، تنها با استناد به آن در زیرنویس شماره 4 گزارش GOV/2024/61 مورد کمتوجهی قرار گرفته است. متعاقب خروج آمریکا و قصور اتحادیه اروپا و سه کشور اروپایی در انجام تعهدات خود، ایران در اعمال حقوق خود طبق بندهای 26 و 36 برجام، کلیه اقدامات داوطلبانه شفافساز فراتر از موافقتنامه پادمان جامع (CSA)، از جمله اجرای کد اصلاحی 1/3 را، همانطوری که در بند 13 از مقدمه برجام و نیز در بند 65 پیوست یک آن مشخص شده است، در فوریه 2021 به حالت تعلیق درآورد.
4. تصمیم ایران برای توقف اجرای تعهدات خود تحت برجام کاملاً مطابق با حقوق ذاتی کشور طبق بندهای 26 و 36 برجام و پاسخی به خروج غیرقانونی آمریکا از برجام، همراه با ناتوانی سه کشور اروپایی در پایبندی به تعهدات خود بود. این واقعیت آشکار به هیچ وجه نمیتواند مبنایی برای سه کشور اروپایی برای خودداری از اجرای تعهدات خود باشد.
5. تصمیم سه کشور اروپایی مبنی بر خودداری از اجرای تعهدات لغو تحریمی خود که در بند 20 پیوست پنج برجام در روز انتقال (18 اکتبر 2023) مشخص شده است، اقدامی غیرقانونی و نمونه صریح دیگری از عدم پایبندی کامل آنها در نقض تعهدات خود در هر دو سند برجام و قطعنامه 2231 شورای امنیت سازمان ملل متحد بود.
6. در مورد موضوع به اصطلاح «دو مکان»، باید تأکید کرد که منشأ موضوع به اتهاماتی برمیگردد که در درجه اول از سوی یک طرف ثالث بد نیّت، یعنی رژیم اسرائیل، که تعهدی نسبت به هیچیک از اسناد مرتبط با منع تسلیحات کشتار جمعی به ویژه معاهده منعگسترش سلاحهای هستهای (NPT) ندارد و مکرراً برخلاف قطعنامههای متعدد کنفرانس عمومی آژانس، از جمله به ویژه اسناد شماره 407، 1983؛ 444، 1985; 475، 1987 و 939، 1990 که هیچیک مورد احترام این رژیم قرار نگرفته، مؤسسات هستهای ایران را که به اهداف صلحآمیز اختصاص داده شدهاند تهدید به حمله میکند مطرح شده است. تهدید آشکار هستهای رژیم صهیونیستی علیه ایران بار دیگر توسط نخست وزیر این رژیم در جریان 78 امین مجمع عمومی سازمان ملل در سپتامبر سال 2023 مطرح شد و به دنبال آن درخواست وزیر میراث رژیم صهیونیستی «بهکارگیری بمب هستهای در غزه» نقض آشکار قوانین بینالمللی از جمله منشور سازمان ملل است.
7. از نظر حقوقی، ارزیابیهای آژانس در گزارش خود بر پایه اطلاعات غیرموثق و اسناد غیرمعتبر ارائه شده توسط رژیمی صورت میگیرد که نه تنها دائماً علیه روابط ایران با آژانس توطئه میکند، بلکه مرتکب خرابکاری، حمله و تهدید حمله به ایران همراه با ترور دانشمندان هستهای ایرانی که در فعالیتهای صلحآمیز هستهای ایران دست داشتند بوده است.
8. با توجه به همکاری بیشتر با آژانس در سالهای اخیر، ایران اقدامات داوطلبانه را در چارچوب چندین بیانیه مشترک از جمله بیانیه مشترک 13 اسفند 1401 (4 مارس 2023) اجرا کرد. علاوه بر این، اخیراً در جریان سفر مدیرکل به ایران، فرصتی برای بررسی و برنامهریزی بیشتر فراهم شده است.
9. اخیراً، فشارهای سیاسی مستمر اعمالی توسط چند کشور خاص، به مرحلهای رسیده است که حتی موضوعات حل و فصل شده فنی متعاقباً در گزارشهای آژانس برخلاف آنچه توافق شده است، تغییر مییابند. این فشارهای با انگیزه سیاسی، آژانس را از اجرای نقش حرفهای و بیطرفانه خود باز میدارد.
ب) نظرات در مورد بخش "سابقه" گزارش پادمانی (GOV/2024/62):
11. در خصوص بند 3 گزارش GOV/2024/62، لازم به ذکر است که جمهوری اسلامی ایران بارها و بارها از جمله از طریق یادداشتهای توضیحی INFCIRC/1159 مورخ 23 نوامبر 2023،INFCIRC/1131 مورخ 14 سپتامبر 2023، INFCIRC/996 مورخ 7 ژوئن 2022، INFCIRC/967 مورخ 3 دسامبر 2021 ، INFCIRC/1183 مورخ 7 مارس 2024، INFCIRC/1215 مورخ 4 ژوئن 2024 و INFCIRC/1244 مورخ 4 سپتامبر 2024 تاکید کرده است که هیچ مکانی که باید تحت موافقتنامه پادمان جامع(CSA) اعلام شود وجود ندارد. ادعای آژانس در خصوص مکانهای اعلامنشده فاقد اطلاعات، اسناد و شواهد معتبر مرتبط با پادمان بوده است.
12. در مورد بند 4 ایران بار دیگر تاکید میکند که هیچ گونه ماده هستهای و فعالیتی در مکان موسوم به لویزان-شیان وجود نداشته است. این مکان، همانطوری که در زیرنویس شماره 6 این گزارش تصریح شده است، تحت فعالیتهای راستیآزمایی گسترده آژانس از جمله دسترسی تکمیلی قرار گرفته و بر همین اساس این موضوع در سال 2004 (GOV/2004/83) مختومه شده است.
13. در خصوص بندهای 5 و 6 علیرغم نبود هیچ گونه ماده هستهای و فعالیتی که اعلام آن ضرورت داشته باشد، ایران تاکنون توضیحات خود را به آژانس ارائه کرده است. با این حال، انجام اقدامات داوطلبانه را نیز میتوان در چارچوب روش انجام کار (modality) که باید در راستای بیانیه مشترک 4 مارس 2023 مورد توافق قرار گیرد، درنظر داشت.
14. در بند 7 گزارش آمده است «...ارزیابی آژانس از فعالیتهای هستهای اعلامنشدهای که توسط ایران در «مریوان» انجام شد، بدون تغییر باقی میماند»، همانطوری که در ردیف 6 بالا گفته شد، ارزیابی آژانس نباید براساس اسناد و اطلاعات غیرقابل اعتماد و غیرمعتبر باشد. علاوه بر این، ارجاع به برخی استدلالهای قبلی که در نتیجه اطلاعات بعدی تأیید و منجر به حل و فصل این موضوع به گونهای که در گزارش قبلی مدیرکل (GOV/2023/26) مشخص شده است، هیچ ارزش افزودهای ندارد. با این حال، جزئیات مربوطه قبلاً در بند 8 از یادداشت توضیحی INFCIRC/1094 مورخ 7 ژوئن 2023 منعکس شده است.
15. در رابطه با بند 8 موارد زیر باید مورد توجه قرار گیرند:
در مورد موضوعات باقیمانده، ایران تمام اطلاعات موجود را به آژانس ارائه کرده است. این موضوع در یادداشتهای توضیحی گوناگون ایران منعکس شده است.
بیانیه مشترک 4 مارس 2023 به طور مستمر توسط ایران اجرا شده است، با این حال، همانطوری که به صراحت در بیانیه مشترک تأکید شده است، برای گامهای بعدی باید روشهای انجام کاری (مدالیتههایی) بین ایران و آژانس توافق شود.
حق انتصاب و لغو انتصاب بازرسان آژانس در ماده 9 موافقتنامه پادمان جامع ایران (INFCIRC/214) به رسمیت شناخته شده است.
در سفر اخیر مدیرکل، ایران، با حسن نیت، پیشنهاد خود را برای معرفی بازرسان جایگزین جدید جهت انتصاب به مدیرکل ارائه کرد.
ناگفته نماند که توقف اجرای کد اصلاحی 1/3 همانطوری که در بند 13 از مقدمه و بند 65 پیوست یک برجام مشخص شده است، به دلیل خروج غیرقانونی آمریکا از برجام و بر اساس قانون «اقدام راهبردی برای لغو تحریمها و صیانت از منافع ملت ایران» مصوب مجلس، در اعمال حقوق ایران ذیل بندهای 26 و 36 برجام صورت گرفته است. اجرای کامل و مؤثر برجام توسط همه شرکتکنندگان، بهویژه تعهدات لغو تحریمها، ضروری است و ایران را قادر میسازد تا اقدامات اصلاحی خود را طبق بندهای 26 و 36 برجام بازگرداند.
ایران تاکنون نهایت همکاری خود را با آژانس انجام داده است و با درنظر گرفتن ارزیابی انجام شده توسط آژانس در سال 2015 (GOV/2015/68)، هرگونه فشار سیاسی بر آژانس برای زیر سوال بردن ارزیابی نهایی قبلی (ارزیابی نهایی در مورد موضوعات باقیمانده در گذشته و حال در مورد برنامه هسته ای ایران- GOV/2015/68) غیرسازنده بوده و بدون شک یکپارچگی آژانس را بهخطر میاندازد، بنابراین برای ایران قابل قبول نیست.
16. در مورد بند 9 مرتبط با "ورامین"، موارد زیر را باید درنظر داشت:
همانطوری که بارها توسط جمهوری اسلامی ایران توضیح داده شده است، هیچ مکان اعلام نشدهای (که اعلام آن) طبق موافقتنامه پادمان جامع (CSA) الزامی باشد وجود نداشته است.
ادعای وجود "کارخانه در مقیاس آزمایشی اعلام نشده که بین سالهای 1999 تا 2003 مورد استفاده قرار میگرفته است" فاقد اطلاعات موثق و اسناد معتبر تأیید شده، بوده و تنها مبتنی بر اسناد جعلی و غلط ارائه شده توسط یک رژیم بد نیت است.
ارجاع آژانس صرفاً به تصاویر ماهوارهای بیکیفیت برای ارزیابی اینکه «... کانتینرهای خارج شده از ورامین در نهایت به تورقوز آباد منتقل شدند...»کافی و صحیح نیست زیرا هزاران کانتینر مشابه در سراسر کشور در حال حرکت هستند. ادعای جابجایی یک کانتینر از مکانی به مکان دیگر، نمیتواند براساس چنین شواهد غیرقابل اثبات و غیر دقیق قضاوت درستی باشد.
17. در مورد بند 10 مرتبط با "تورقوز آباد"، حقایق ذیل باید درنظر گرفته شوند:
ارزیابی آژانس براساس اطلاعات و شواهد معتبر نیست. تورقوز آباد در واقع یک مکان صنعتی است که شامل انواع انبارها و اماکن نگهداری مواد شوینده، مواد شیمیایی، مواد غذایی، پارچه و منسوجات، لاستیک و قطعات خودرو، لوله و اتصالات و برخی ضایعات صنعتی است.
همانطوری که بارها گفته شده محل مورد نظر یک انبار ضایعات صنعتی است که جابجایی کانتینر در آن یک فعالیت معمول بوده است. جابجایی کانتینرها از یک مکان صنعتی به مکان دیگر که یک فعالیت معمول است نمیتواند دلیل محکمی برای هر ادعایی درنظر گرفته شود.
در تحقیقات مبسوط ما در زمینه سابقه فعالیتهای انجام شده در این مکان، به استثنای خرابکاری که محتملترین نشانه است، هیچ دلیل دیگری برای وجود چنین ذراتی را نمیتوان درنظر گرفت.
در مورد فرض نادرست آژانس مبنی بر جابجایی کانتینرها از این مکان، توضیحاتی که حاکی از نادرست بودن فرض آژانس است، قبلاً به آن ارائه شده است. با این حال، ایران آمادگی خود را برای ارائه توضیحات بیشتر در چارچوب روش انجام کار مورد توافق در راستای بیانیه مشترک 4 مارس 2023 اعلام میکند.
بخش C.2 ناهمخوانی در موازنه مواد هستهای
18. در مورد بند 12، موارد زیر باید درنظر گرفته شود:
اورانیوم فلزی ناشی از آزمایشهای تبدیل اعلام شده انجام شده در آزمایشگاه چند منظوره جابر این حیان (IRL-) که توسط مؤسسه تبدیل اورانیوم (IRK-) اصفهان دریافت شد، از سال 2003 بارها در بازههای زمانی مختلف، اعم از سه ماهه و سالانه توسط آژانس مورد راستیآزمایی قرار گرفته و منجر به صدور بیانیههای مربوطه 90(a) و 90(b) توسط آژانس با قید عبارت "رضایتبخش" شده است.
ایران در نامهای به تاریخ 9 اوت 2023 در پاسخ به سوال آژانس تاکید کرد که ناهمخوانی ذکر شده در مؤسسه تبدیل اورانیوم (IRK-) اصفهان به دلیل فرآیند متفاوت و نامنظم بازیابی اورانیوم از مواد پسمان، موسوم به "پسمان کثیف" که حاوی انواع مختلفی از عناصر ناشناخته به عنوان ناخالصی است ایجاد شده است. اساساً اختلاف مواد بین شروع و پایان فرآیند بازیابی از نظر فنی قابل پیشبینی و اجتنابناپذیر است. اگرچه اختلاف ظاهر شده در نقطه پایانی بازیابی توسط ایران پذیرفته شد، آژانس متقاعد شد که مقداری که در ابتدا از جانب آژانس ادعا شده بود به میزان قابل توجهی کمتر از آنچه که قبلاً اعلام شده بوده است. به همین منظور، چندین جلسه گفتگوی فنی در مورد این موضوع بین آژانس و ایران برگزار شد. در یک گفتگوی فنی در 8 نوامبر 2023 در وین، ایران براساس اسناد و مدارک فنی محکم، پردهنگاری در مورد فرآیند بازیابی دقیق و محاسبه حسابرسی مواد مربوطه در مؤسسه تبدیل اورانیوم (IRK-) اصفهان برای انحلال پسمانهای کثیف اورانیوم فلزی ارائه کرد. به منظور حل و فصل این موضوع، در این جلسه توافق شد که آژانس در اولین زمان ممکن فعالیتهای راستیآزمایی دیگری را نیز در مؤسسه تبدیل اورانیوم (UCF) اصفهان انجام دهد.
فعالیتهای راستیآزمایی بیشتر آژانس در این رابطه در تاریخهای 21، 22 نوامبر 2023؛ 3، 4 دسامبر 2023 و 20 دسامبر 2023 انجام شد. طی فعالیتهای بعدی انجام شده در مؤسسه تبدیل اورانیوم (IRK-) اصفهان، بهرهبردار جزئیات محاسبات حسابرسی بازیافت پسمان اورانیوم فلزی را ارائه کرد. علیرغم توافق صورت گرفته با آژانس و تاییدیه دریافت شده در تاریخ 21-12-2023 برای ارائه ارزیابی شامل نتایج تحلیل نمونههای محیطی و آزمون مخرب گرفته شده در -IRK تا فوریه 2024، نتایج این راستیآزماییها هنوز با ایران به اشتراک گذاشته نشده است. با این حال، آژانس پذیرفت که مقدار SRD (اختلاف فرستنده و گیرنده) بسیار کمتر از ارزیابی اولیه آن بود.
19. در مورد بند 13، لازم به ذکر است که:
طی نشست معاون مدیرکل آژانس در امور پادمان و معاون سازمان انرژی اتمی ایران در تهران در 29 ژانویه 2024 و در نتیجه پیشنهاد معاون مدیرکل آژانس در امور پادمان، گفتگوهای فنی به پایان رسید. معاون مدیرکل آژانس در امور پادمان پیشنهاد کرد که بدون ادامه بیشتر گفتگوی های فنی، اصلاحی در سوابق حسابرسی -IRK با مقدار توافق شده، از جانب ایران به آژانس ارائه شود تا این موضوع بدون هیچ گونه انعکاسی به موسسه IRL- حل و فصل گردد. بر این اساس، گزارشهای حسابرسی مواد هستهای اصلاحشده مورد نیاز از طریق نامه مورخ 7 فوریه 2024 ایران در اختیار آژانس قرار گرفت. گزارشهای حسابرسی اصلاح شده مواد هستهای حاکی از آن است که تمام مقدار اورانیوم اعلام شده موجود در پسمان جامد که از آزمایشگاه چند منظوره جابر ابن حیان (JHL) به مؤسسه تبدیل اورانیوم (UCF) برای انحلال ارسال شد، توسط UCF دریافت گردیده و کسری ذکر شده فقط مربوط به (UCF (IRK- بوده است.
براساس این توافق، ایران سوابق حسابرسی مربوطه را تصحیح کرد و متقابلاً آژانس اظهاریه اصلاح شده برای مؤسسات IRK- و IRL- را ارائه نمود. آژانس در بیانیه 90(a) خود (مورخ 21/02/2024) تصریح کرده است که ناهمخوانی در میزان اورانیوم موجود در پسمان جامدارسال شده از JHL به UCFحل و فصل شده(Resolved)است. این موضوع یعنی حل و فصل شدن ناهمخوانی یاد شده نیز دقیقاً به صورت «حل و فصل شده» در زیرنویس شماره 23 گزارش برجامی (GOV/2024/7) مورخ 26 فوریه 2024 منعکس شده است. اما با کمال تعجب، بدون ذکر دلیل، در همان روز، کلمه "حل و فصل شده" به "اصلاح شده" (rectified) تغییر یافت (بند 15 گزارش پادمانی GOV/2024/8). متعاقباً این دو گزارش (پادمانی و برجامی) بهطور غیرحرفهای، بدون صدور اصلاحیه، توسط آژانس در 2 مارس 2024 بازنشر شد. هیچ دلیل موجهی برای چنین انحراف غیرقابل توجیه از توافق صورت گرفته و تغییر عجولانه گزارشهای توزیعشده وجود ندارد. این رویکرد، نشان دهنده وجود فشارهای سیاسی خارجی }بر روی آژانس{ که اعتبار آژانس را تضعیف مینماید میباشد.
20. در مورد بند 13: آژانس در نامه مورخ 22 مه 2024 از ایران درخواست کرد که آزمایشهای تولید اورانیوم فلزی که از سال 2003 به طور مداوم مورد راستیآزمایی قرار داشته است را مجدداً ارزیابی کند. این درخواست مبنای حقوقی ندارد و مغایر با توافق 29 فوریه 2024 است. در این خصوص، نکات زیر باید مورد توجه قرار گیرد:
همانطوری که در بالا توضیح داده شد، اورانیوم فلزی در آزمایشگاه چند منظوره جابر ابن حیان (JHL) در حالی که در موسسه JHL (IRL-) نگهداری میشد تحت اقدامات نظارتی و مراقبتی (C/S) مستمر آژانس (مهر و موم) بوده است و از سال 2003 مکرراً توسط آژانس راستیآزمایی شده و برای آن متعاقباً توسط آژانس بیانیههای 90(a) و 90(b) با تاکید بر اینکه راستیآزمایی صورت گرفته "رضایتبخش بوده" صادر شده است. لازم به ذکر است که هیچ گونه فعالیتی بر روی این ماده انجام نشده که وضعیت آن را تغییر داده باشد.
پروژه تحقیق و توسعه برای تولید اورانیوم فلزی با استفاده از UF4 در سال 2003 به آژانس اعلام شده است و در سالهای 2004-2003 و بعداً در سال 2009 و نهایتاً در سال 2014 به طور دقیق مورد راستیآزمایی واقع شده است. در این پروژه تحقیق و توسعهای علاوه بر محصولات اصلی، برخی انواع متفاوت از پسمانها مانند دورریزها، پسمانهای ناهمگن و ... تولید شدند. همه این مواد تحت راستیآزماییهای مختلف آژانس قرار گرفتهاند.
آژانس در بیانیه مورخ 12-02-2014 خود به وضوح در ارزیابی خود اعلام کرد که "تمام مواد هستهای اعلام شده مورد حسابرسی قرار گرفته و هیچ نشانهای از وجود، تولید یا فرآوری مواد هستهای اعلام نشده وجود ندارد". آژانس در ادامه در گزارش خود (GOV/2015/68) اشاره کرد که "...آژانس این اطلاعات را در سال 2014 مجدداً ارزیابی کرد که میزان اورانیوم طبیعی مربوطه در چارچوب عدم قطعیت مرتبط با حسابرسی مواد هستهای و اندازهگیریهای وابسته به آن میباشد".
مواد دریافتی توسط UCF (IRK-) از JHL (IRL-) همواره تحت مهر و موم آژانس بوده و توسط آژانس و راستیآزمایی شده و مشخصاً دادههای مؤسسه فرستنده پذیرفته شده است. از آنجایی که ناحیه موازنه مواد (MBA) مؤسسه دریافت کننده (IRK1) دادههای مؤسسه فرستنده را پذیرفته است، طبیعتاً هیچ گونه اختلاف گیرنده-فرستنده (SRD) برای گزارش کردن وجود نداشته است. پس از بازیابی در ناحیه پایانی فرآیندی (IRK2)، راستیآزمایی مواد در UCF انجام شد و کسری ناشی از فرآوری مواد بوده و نمیتواند به عنوان SRD و همچنین به عنوان دلیلی برای تغییر گزارشهای حسابرسی مؤسسه مبدأ JHL (IRL-) درنظر گرفته شود.
با توجه به اینکه کسری مذکور تنها در پایان فرآیند بازیابی در UCF (IRK-) و نه در محل دریافت این مؤسسه شناسایی شده است، بنابراین قطعاً نمیتوان آن را به مؤسسه مبدأ یعنی آزمایشگاه چند منظوره جابر ابن حیان (IRL-) نسبت داد.
با توجه به اینکه موازنه مواد اورانیوم ذیربط در آزمایشهای تولید اورانیوم فلزی انجام شده در JHL در سال 2014 به نتیجه رسید (بیانیه 90 (ب))، بدون شک بازگشایی یک موضوع مختومه که توسط آژانس پس از یک رویه تمام شده به نتیجه رسیده است، اعتبار رژیم راستیآزمایی آژانس از جمله اظهاریههای حسابرسی آن را به خطر میاندازد.
موازنه مواد در دوره زمانی 2000-1995 به طور سرزده مورد بررسی و راستیآزمایی واقع شد که منجر به صدور بیانیههای رضایتبخشی گردیده است. این موضوع نه تنها در نهایت در سال 2015 (GOV/2015/68) مورد جمعبندی قرار گرفت بلکه سالهای بعد نیز به طور مداوم راستیآزمایی شده است. اینکه تعمداً مبنا برای رسیدگی به موضوعی که به تاریخی که 30 سال از آن میگذرد گذاشته شود، بدون تردید رژیم راستیآزمایی آژانس را زیر سوال میبرد و ضمن اینکه اعتبار آژانس را نیز تضعیف مینماید.
آژانس در بندهای 15 و 16 اعلام کرده است که ارزیابی آزمایشهای انجام شده در سالهای 2000-1995 بر اساس اندازهگیری تقریبی بوده و آمادگی خود را برای به اشتراک گذاشتن یافتههای جدید خود در مورد اندازهگیریهای دقیق با ایران اعلام کرده است. لازم به ذکر است که چندین اشتباه در ارزیابی و رویه آژانس شناسایی شده است. در این میان، ایران آمادگی خود را برای به اشتراک گذاشتن دیدگاه خود در این زمینه در یک نشست فنی اعلام کرده است.
در خصوص بند 14 گزارش، گفتگوی فنی برای تفاهم بیشتر با آژانس در مورد صحت محاسبات فنی ایران مرتبط با به ناهمخوانی (ناترازی) ادامه دارد.
21. C.3.. کد اصلاحی 1/3:
پذیرش اجرای کد اصلاحی 1/3 از جمله اقدامات منعکس شده در بند 13 از مقدمه برجام و همچنین بند 65 پیوست یک آن بود. به دنبال خروج آمریکا از برجام و عدم اجرای تعهدات اتحادیه اروپا و سه کشور اروپایی آلمان، انگلستان و فرانسه تحت این توافق، ایران براساس قانون «اقدام راهبردی برای لغو تحریمها و صیانت از منافع ملت ایران» مصوب مجلس، در اعمال حقوق خود وفق بندهای 26 و 36 برجام، تصمیم گرفت صرفاً به تعهدات خود در چارچوب موافقتنامه پادمان جامع (CSA) عمل کند. با این حال، ایران با حسن نیت و در سایه تفاهم به دست آمده با مدیرکل، قبلاً اطلاعات کلی در مورد برنامهریزی مؤسسات جدید را ارائه و اعلام کرده است که اطلاعات پادمانی مربوطه در زمان مقرر در اختیار آژانس قرار خواهد گرفت.
مدیرکل در گزارش خود به منحصر به فرد بودن عملکرد ایران در زمینه کد اصلاحی 1/3 اشاره کرده است (ایران تنها کشوری است که فعالیتهای هسته ای قابل توجهی دارد که آژانس در آن در حال اجرای یک موافقتنامه پادمان جامع است اما مفاد کد اصلاحی را اجرا نمیکند). در این راستا، منحصربهفرد بودن برجام که با تعدد بازرسیها، اقدامات اعتمادساز و شفافساز فراتر از موافقتنامه پادمان جامع و پروتکل الحاقی مشخص میشود نیز باید یادآوری شود. این ویژگی توافق باعث شد که ایران را به تنها کشور دارای رژیم راستیآزمایی شدیداً قوی تبدیل نماید.
ایران براساس قانون مصوب مجلس شورای اسلامی با عنوان «برنامه اقدام راهبردی برای لغو تحریمها و صیانت از منافع ملت ایران»، در استیفای حقوق خود در بندهای 26 و 36 برجام، تصمیم گرفت صرفاً به تعهدات خود تحت موافقتنامه پادمان جامع عمل کند. نباید انتظار داشت که با وجود ادامه تحریمهای یکجانبه ناعادلانه و غیرقانونی، ایران به طور کامل به تعهدات خود ذیل برجام عمل نماید.
د) نظرات در مورد بخش D گزارش (GOV/2024/62): بیانیه مشترک (بندهای 20 الی 30)
22. در بیانیه مشترک 4 مارس 2023 دو عنصر مهم یعنی چارچوب موافقتنامه پادمان جامع و روش انجام کار مورد توافق باید درنظر گرفته شوند. جمهوری اسلامی ایران با حسن نیت و حتی تا زمان حصول توافق در مورد روشها، به آژانس اجازه نصب 9 دوربین نظارتی را داد. علاوه بر این، ایران به دبیرخانه آژانس اجازه داد تا سرویس دوربینها را با موفقیت انجام دهد و دادههای ضبط شده را ذخیره نماید. پیشرفت حاصل از همکاری متقابل با آژانس باید توسط شورای حکام مورد قدرشناسی واقع میشد.
23. بدیهی است که اجرای بیشتر بیانیه مشترک مستلزم گفتگوی ایران و آژانس در مورد روش انجام کار است که بایستی مورد توافق دوجانبه قرار گیرد.
ی) نظرات در مورد بخش "خلاصه" گزارشها (GOV/2024/62 و GOV/2024/61)
24. اجرای کامل تعهدات پادمان توسط ایران، ماهیت صلحآمیز تمام برنامه هستهای ایران را به خوبی ثابت میکند. تاکید میشود که ادعاهای مطرح شده از سوی شخص ثالث بد نیت بیاساس بوده و هیچ توجیهی ندارد.
25. ایران به طور داوطلبانه اجازه دسترسی به آژانس داد و اطلاعات و توضیحاتی در مورد مکانهای مورد ادعا را ارائه کرده است. این در حالی بود که آژانس اسناد معتبری را درباره ادعای «مواد هستهای اعلام نشده و فعالیتهای مرتبط هستهای» به ایران ارائه نکرد و ایران موظف نبوده و نیست به درخواستهای آژانس درباره اسناد غیرمعتبر و ساختگی پاسخ دهد. با این حال، متأسفانه آژانس تمامی اسناد ساختگی و اطلاعات جعلی ارائه شده توسط رژیم اسرائیل را معتبر میداند و این امر باعث نتیجهگیریهای آژانس براساس مفروضات نادرست و غیرقابل اعتماد گردیده است.
26. باید مجدداً تأکید کرد که تمام مواد و فعالیتهای هستهای ایران به طور کامل به آژانس اعلام شده و از یک رژیم راستیآزمایی بسیار قوی عبور کرده است. اگرچه جمهوری اسلامی ایران هیچ تعهدی برای پاسخگویی به سؤالات آژانس بر اساس اسناد ساختگی و غیرمعتبر ندارد. با این حال، ایران تمام اطلاعات لازم، اسناد پشتیبانی و دسترسی های درخواست شده توسط آژانس را ارائه کرد. برای نتیجهگیری نباید به اسناد غیرمعتبر و ساختگی استناد گردد.
27. همانطوری که قبلاً توضیح داده شد، اجرای کد اصلاحی 1/3 بر اساس قانون مصوب مجلس در اعمال حقوق ایران طبق بندهای 26 و 36 برجام متوقف شده است.
28. ایران بارها آمادگی خود را برای کار بر روی روشهای انجام کار که در بیانیه مشترک مورد توافق قرار میگیرد، اعلام کرده است تا بتواند مراحل بعدی را ادامه دهد.
29. بیانیه آژانس در بند 31 GOV/2024/61، که «تصمیم ایران برای برچیدن تمام تجهیزات آژانس که قبلاً در ایران برای رصد و نظارت بر فعالیتهای مرتبط با برجام نصب شدهاند... توانایی آژانس برای تضمین ماهیت صلحآمیز برنامه هستهای ایران»، مبنای حقوقی تحت موافقتنامه پادمان جامع ندارد. تمایز واضحی باید بین تعهدات حقوقی کشورهای عضو تحت موافقتنامههای پادمانی مربوطه و تعهدات داوطلبانه قائل شد تا اطمینان حاصل شود که چنین تعهدات داوطلبانهای به تعهدات پادمانی حقوقی آنها تبدیل نمیشوند. در این راستا، از آژانس بسیار انتظار میرود که این الزام که برای حفظ اساسنامه آژانس و همچنین روابط حاکم بر موافقتنامه پادمان جامع مربوطه با آژانس ضروری است را رعایت کند.
30. در بند 32 GOV/2024/61، یادآور میشود که اجرای داوطلبانه و موقت پروتکل الحاقی طبق قانون مصوب مجلس پس از خروج غیرقانونی آمریکا از برجام، در راستای اعمال حقوق خود، به موجب بندهای 26 و 36 برجام متوقف شده است.
نتیجهگیری
31. جمهوری اسلامی ایران در چارچوب موافقتنامه پادمان جامع (CSA) تاکنون با آژانس همکاری کاملی داشته است. باید مجددا ًتاکید شود که تمام مواد و فعالیتهای هستهای ایران به طور کامل به آژانس اعلام گردیده و توسط آژانس تحت راستیآزمایی است.
32. جمهوری اسلامی ایران به حق انتظار دارد که آژانس گزارشهای خود درباره فعالیتهای راستیآزمایی در ایران را براساس اصول بیطرفی، حرفهای و به طور عینی انجام دهد.
33. مجدداً باید تأکید شود که تمام مواد و فعالیتهای هستهای ایران به طور کامل به آژانس اعلام شده و از یک نظام راستیآزمایی بسیار قوی عبور کرده است. اگرچه جمهوری اسلامی ایران هیچ تعهدی برای پاسخگویی به سؤالات آژانس بر اساس اسناد ساختگی و غیرمعتبر ندارد، با این حال، ایران به صورت داوطلبانه و رویکردی همکارانه، تمام اطلاعات لازم، اسناد پشتیبان و دسترسیهای درخواستی آژانس را ارائه کرده است.
34. جمهوری اسلامی ایران بار دیگر ضمن تاکید بر اهمیت و ارزش همکاریهای ارائه شده به آژانس یادآوری مینماید که این همکاریهای سازنده نباید توسط منافع سیاسی کوتهبینانه تضعیف شود. بر این اساس، آژانس موظف است در پرداختن به چنین موضوعاتی با هدف جلوگیری از تحریف تصویر بزرگتر همکاری بین ایران و آژانس، به شیوهای مجدانه عقلانیت خود را نشان دهد.
35. ایران ابراز امیدواری میکند که تعامل بین آژانس و ایران به صورت سازنده ادامه یابد و مشتاقانه منتظر مشارکتهای بیشتر است.