در سالهای اخیر کشورهای با درآمد کم و متوسط علاقمند شدهاند که به بخش خصوصی در نظام سلامت فضای فعالیت بیشتری بدهند و از این طریق برخی از چالشهای سلامت همچون دسترسی را مرتفع کنند. بسیاری از کشورها بخش خصوصی را مکمل نواقص بخش دولتی میدانند. گفته میشود بخش خصوصی قابل دسترستر است و بیشتر به نیاز بیماران توجه میکند و به خصوص در جایی که پزشکان در بخش دولتی مبالغ غیررسمی دریافت میکنند هزینههای بخش خصوصی خیلی تفاوتی ندارد.
در نتیجه برخی پژوهشها استدلال میکنند که همکاری میان بخش خصوصی و دولتی میتواند موجودیت خدمات سلامت را افزایش بدهد، کیفیت را بهتر کند و حتی عدالت را ارتقا ببخشد. در نتیجه دولتها باید تلاش کنند طوری سیاستگذاری و مقرراتگذاری کنند که بخش خصوصی در عرصه سلامت فعالتر شود. با این وجود این مورد که أساسا مداخله بخش خصوصی در سلامت عدالت در سلامت را افزایش خواهد داد آنطور که باید تصریح نشده است. همچنین یکی از نگرانیهای مشروع این است که گسترش بخش خصوصی ممکن است به نفع ثروتمندان جامعه تمام شود که راحتتر میتوانند هزینه خدمات سلامت را بپردازند و در نتیجه در مجموع به افزایش شکاف اجتماعی منجر میشود.
پرسش اساسی که میتوان مطرح کرد این است که مداخلات بخش خصوصی سلامت چه تاثیری بر اقشار فقیر جامعه میگذارند؟
پاتوئیلارد، گودمن، هنسن و میلز (????) تلاش کردهاند با مرور مطالعاتی که تاثیر مداخلات بخش خصوصی را بررسی میکنند به این پرسش پاسخ بدهند.
آنها دو رویکرد را در نظر گرفتهاند که نشان بدهند این مداخلات روی فقرا چه تاثیری دارند. رویکرد اول شامل مداخلاتی میشود که مناطقی را هدف قرار داده است که بیشتر ساکنان آن فقرا هستند (شاخص معیار) (average SES measure).
رویکرد دوم شامل مداخلاتی میشود که برحسب توزیع اجتماعی اقتصادی، افراد فقیر گروههای جمعیتی را هدف قرار میدهد(شاخص نسبی) (relative SES measure).
تمایز میان این دو رویکرد به تمایز میان فقر مطلق و فقر نسبی برمیگردد. مثلا مداخلهای که بخش خصوصی در یک منطقه روستایی فقیر نشین انجام میدهد کیفیت سلامت همه ساکنان را بهبود میبخشد. در واقع ساکنان آن منطقه که لزوما فقیر نیستند از خدمات ارایه شده توسط بخش خصوصی بهره میبرند. اما چون بیشتر جمعیت فقیرند فرض بر این است که فقرا بهرهمند شدهاند.
مداخلهای که مشخصا به دنبال ایجاد تغییر در کیفیت خدماتی است که فقط فقرا از آن استفاده میکنند متفاوت عمل میکند. این مداخلات مثلا تامینکنندههایی را هدف قرار میدهند که از پیش مورد استفاده گروههای محروم جامعه هستند.
در نهایت این مطالعه نتیجه میگیرد که شواهد کافی برای پاسخ به این سوال که بخش خصوصی چه تاثیری بر سلامت فقرا میگذارد وجود ندارد و این حوزه نیازمند مطالعه بیشتری است. اما قابل چشم پوشی نیست که در جاهای مختلف دنیا برخی فعالیتهای نوآورانه شکلگرفتهاند که میتوانند راهحل برخی چالشهای نظام سلامت باشد.
مطالعه بیشتر: Patouillard, E., Goodman, C. A., Hanson, K. G., & Mills, A. J. (2007). Can working with the private for-profit sector improve utilization of quality health services by the poor? A systematic review of the literature. International journal for equity in health, 6(1), 17.