ژاپن پس از فجایع هستهای فوکوشیما و بازنگری سیاستهای غیرهستهای پس از جنگ، همزمان به دنبال تسلیح مجدد هستهای و فعالسازی نیروگاههای قدیمی است. سکوت غرب و آژانس، ابعاد دوگانگی و تهدیدات منطقهای این تحرکات را تشدید میکند.
نورنیوز-گروه بینالملل: ژاپن، کشوری با تجربه تاریخی استعمارگری و تجربه تلخ فاجعه فوکوشیما، اکنون بحث بازنگری سیاست غیرهستهای خود را پیش میبرد. مشاور ارشد نخستوزیر ژاپن، «سانای تاکایچی»، تاکید کرده که اتکای طولانیمدت به زرادخانه هستهای آمریکا دیگر نمیتواند تضمین امنیت توکیو باشد و باید سیاستهای بازدارندگی هستهای مجدداً مورد ارزیابی قرار گیرد. این تحلیل نشان میدهد که ژاپن با وجود ممنوعیتهای پس از جنگ جهانی دوم، به دنبال ایجاد یک قدرت بازدارنده مستقل است.
این تغییر رویکرد در حالی صورت میگیرد که ژاپن همزمان توان نظامی خود را توسعه داده و تحت لوای حمایت از تایوان، بر تهدید چین تمرکز دارد. در واقع، این سیاست هستهای جدید بخشی از یک استراتژی جامع ژاپن برای افزایش قدرت منطقهای و بینالمللی است. واکنشهای بینالمللی از جمله محکومیت شدید وزارت خارجه چین و هشدار کره شمالی و روسیه، نشاندهنده نگرانی از تأثیر این اقدامات بر ثبات منطقهای و احتمال افزایش رقابتهای تسلیحاتی در شرق آسیا است. این تحرک ژاپن، یک هشدار جدی برای کشورهای منطقه و ناظرین بینالمللی محسوب میشود که روند غیرهستهای پیشین ژاپن ممکن است به سرعت تغییر کند.
بازگشت نیروگاههای هستهای قدیمی
در کنار گرایش به تسلیحات هستهای، ژاپن به دنبال فعالسازی نیروگاههای هستهای قدیمی است. نیروگاه «کاشیوازاکی-کاریوا» که پس از زلزله و سونامی ۲۰۱۱ تعطیل شد، از جمله این تاسیسات است. این بازگشایی با تردیدهای جدی درباره ایمنی زیست محیطی و توان مدیریت بحران همراه است و نشان میدهد که تجربه تلخ فوکوشیما هنوز درسهای کافی برای تصمیمگیران ژاپنی ایجاد نکرده است.
بازگشت به این نیروگاهها، نه تنها ریسکهای فنی و محیطی را افزایش میدهد، بلکه میتواند فشار بینالمللی بر ژاپن را تشدید کند. کارشناسان هشدار دادهاند که بازگشایی نیروگاههای قدیمی بدون ارتقای استانداردهای ایمنی میتواند منجر به فجایع زیست محیطی و انسانی شود. در عین حال، این سیاست نشاندهنده اراده ژاپن برای دستیابی به استقلال انرژی هستهای و کاهش اتکا به منابع خارجی است، اما همزمان میتواند حساسیتهای منطقهای و جهانی را تحریک کند.
دوگانگی غرب و آژانس
تحرکات هستهای ژاپن در حالی ادامه دارد که غرب مدعی صلح و امنیت هستهای، عملاً سکوت کرده است. آمریکا و اروپا که سالها به رغم فعالیتهای صلحآمیز هستهای ایران، تحریم و تهدید را ادامه دادهاند، در برابر تلاشهای ژاپن برای تسلیح هستهای و بازگشایی نیروگاههای پرخطر سکوت کردهاند. این دوگانگی آشکار، ضعف سیاسی و اخلاقی غرب در اجرای استانداردهای منع اشاعه را نمایان میسازد و بر بیاعتمادی جهانی نسبت به نهادهای بینالمللی هستهای میافزاید.
غرب، از یک سو، محدودیتها و فشارهای شدید بر ایران را حفظ میکند و از سوی دیگر، در برابر اقدامات مشابه ژاپن که دارای سابقه استعماری و تهدید منطقهای است، هیچ اقدامی نمیکند. این تناقض در سیاستها، علاوه بر تضعیف اعتبار نهادهای بینالمللی، میتواند موجب الگوبرداری کشورهای دیگر از ژاپن شده و روند رقابتهای تسلیحاتی و هستهای در جهان را تشدید کند. در نتیجه، سکوت غرب پیام نگرانکنندهای برای نظم جهانی و ثبات منطقهای به همراه دارد.
چالش آژانس بینالمللی انرژی اتمی
آژانس بینالمللی انرژی اتمی مسئول نظارت بر صلحآمیز بودن فعالیتهای هستهای و ایمنی مراکز است. سکوت آژانس و شخص گروسی در برابر اقدامات هستهای ژاپن، نشان از وابستگی سیاسی و دوگانگی در عملکرد آن دارد. در حالی که آژانس بارها فعالیتهای هستهای ایران را با گزارشهای فنی تایید کرده است، اما در مقابل فعالیتهای مشکوک ژاپن اقدامی نمیکند.
این وضعیت میتواند اعتبار آژانس را تضعیف کرده و اعتماد جهانی به پادمانهای هستهای را کاهش دهد. همچنین، سکوت و عدم ورود جدی به پرونده ژاپن، میتواند بدعتی خطرناک در رویکرد جهانی به تسلیحات هستهای ایجاد کند و کشورهای دیگر را به مسیر مشابه تشویق نماید. در نهایت، استمرار این روند ممکن است منجر به فاجعهای بزرگ در سطح منطقهای و جهانی شود، چرا که استانداردهای ایمنی و منع اشاعه هستهای، دیگر بدون ضمانت اجرایی، تنها در حد شعار باقی میمانند.