نقشه نرخ مشارکت اقتصادی در تابستان 1404 نشان میدهد اقتصاد ایران با شکافهای عمیق منطقهای روبهروست؛ جایی که برخی استانها پیشتاز و برخی عملاً بیرون از چرخه کار ماندهاند.
نورنیوز-گروه اقتصادی: دادههای رسمی مرکز آمار ایران از نرخ مشارکت اقتصادی استانها در تابستان ۱۴۰۴، تصویری دقیق و در عین حال نگرانکننده از وضعیت بازار کار کشور ارائه میدهد. بر اساس این آمار، نرخ مشارکت اقتصادی کل کشور به ۴۰.۸ درصد رسیده است؛ عددی که اگرچه در مقایسه با برخی دورهها ثبات نسبی دارد، اما توزیع آن در سطح استانها بهشدت نامتوازن است.
در صدر این نقشه، استان زنجان با بیشترین نرخ مشارکت اقتصادی قرار دارد؛ استانی که توانسته سهم بالاتری از جمعیت در سن کار را وارد چرخه فعالیت اقتصادی کند. پس از آن، اردبیل نیز در جایگاه دوم ایستاده و خود را بهعنوان یکی از فعالترین استانها در بهکارگیری نیروی انسانی معرفی میکند. این وضعیت را میتوان حاصل ترکیبی از ساختار جمعیتی متعادل، وابستگی کمتر به اقتصاد رانتی و نقش پررنگ فعالیتهای تولیدی و خدماتی دانست.
در مقابل، کهگیلویهوبویراحمد پایینترین نرخ مشارکت اقتصادی کشور را به خود اختصاص داده است. این استان نماد شکاف ساختاری در بازار کار ایران است؛ جایی که محدودیت فرصتهای شغلی، ضعف زیرساختهای اقتصادی، مهاجرت نیروی جوان و اتکای بیش از حد به منابع دولتی، مشارکت فعال در اقتصاد را به حداقل رسانده است.
نکته قابلتوجه در این نقشه، وضعیت بخش قابلتوجهی از استانهای مرکزی و جنوبی کشور است که در بازههای میانی قرار دارند؛ نه پیشتاز محسوب میشوند و نه در انتهای جدولاند. این گروه از استانها نشان میدهند که اقتصاد ایران در وضعیت «تعلیق اشتغال» قرار دارد؛ یعنی ظرفیت بالقوه نیروی کار وجود دارد، اما سیاستهای توسعهای نتوانستهاند آن را به فرصت شغلی پایدار تبدیل کنند.
از منظر سیاستگذاری، این نقشه یک پیام روشن دارد: مسئله اشتغال در ایران، یک مسئله یکنواخت ملی نیست، بلکه پدیدهای عمیقاً منطقهای است. ادامه سیاستهای یکسان، بدون توجه به ویژگیهای جمعیتی، جغرافیایی و اقتصادی استانها، نهتنها نرخ مشارکت را افزایش نمیدهد، بلکه شکافهای موجود را تثبیت میکند.
افزون بر این، نرخ مشارکت اقتصادی پایینتر از ۵۰ درصد در اکثر استانها، به معنای کنار ماندن بخش بزرگی از جمعیت در سن کار از فعالیت اقتصادی است؛ موضوعی که مستقیماً بر رشد اقتصادی، بهرهوری و حتی ثبات اجتماعی اثر میگذارد. به بیان دیگر، این نقشه صرفاً یک تصویر آماری نیست، بلکه نقشهای از آینده اقتصاد سیاسی ایران است؛ آیندهای که بدون اصلاحات منطقهمحور در بازار کار، با چالشهای جدیتری روبهرو خواهد شد.