نقشه مصرف آب شهری نشان میدهد هر ایرانی روزانه نزدیک به 197.5 لیتر آب مصرف میکند؛ اما این میانگین، شکاف عمیق الگوی مصرف میان استانها را پنهان کرده است.
نورنیوز-گروه اجتماعی: نقشه سرانه مصرف آب شهری ایران که بر پایه آمار رسمی سال ۱۴۰۲ وزارت نیرو تهیه شده، تصویری شفاف اما نگرانکننده از وضعیت مصرف آب در شهرهای کشور ارائه میدهد. بر اساس این دادهها، هر ایرانی بهطور متوسط روزانه ۱۹۷.۵ لیتر آب شرب شهری مصرف میکند؛ رقمی که بهوضوح بالاتر از استانداردهای توصیهشده جهانی است، آن هم در کشوری که بیش از ۸۵ درصد پهنه آن در اقلیم خشک و نیمهخشک قرار دارد.
اما آنچه این نقشه را معنادارتر میکند، شکاف محسوس مصرف میان استانهاست. در صدر جدول، استان هرمزگان با حدود ۲۴۸.۲ لیتر در روز بیشترین سرانه مصرف آب شهری را دارد. شرایط آبوهوایی بسیار گرم، رطوبت بالا، نیاز گسترده به خنکسازی، فرسودگی شبکه توزیع و همچنین الگوهای رفتاری مصرف، از عوامل اصلی این وضعیت به شمار میروند. در مقابل، خراسان رضوی با حدود ۱۷۶.۸ لیتر در روز کممصرفترین استان کشور است؛ موضوعی که ترکیبی از فشار کمآبی، محدودیت منابع، فرهنگ صرفهجویی و مدیریت تقاضا را بازتاب میدهد.
بررسی الگوی جغرافیایی مصرف نشان میدهد استانهای جنوبی و مرکزی عمدتاً بالاتر از میانگین ملی قرار دارند. بوشهر با ۲۳۶.۸ لیتر، البرز با ۲۳۵.۵ لیتر، تهران با ۲۱۹.۸ لیتر، خوزستان و یزد هرکدام با ۲۱۸.۴ لیتر از جمله استانهای پرمصرف هستند. این در حالی است که تهران، بهعنوان پایتخت و پرجمعیتترین استان کشور، نقشی تعیینکننده در شکلدهی به میانگین ملی دارد و هرگونه اصلاح در الگوی مصرف آن، تأثیر مستقیم بر امنیت آبی کشور خواهد داشت.
در نیمه پایین جدول، استانهایی چون گلستان (۱۷۸.۵)، خراسان شمالی (۱۷۸.۵)، گیلان (۱۸۰.۷)، اردبیل (۱۸۰.۷)، ایلام (۱۸۰.۳) و مازندران (۱۸۲.۳) قرار دارند. این ارقام اگرچه پایینتر از میانگین ملیاند، اما در شرایط کاهش بارندگی و افت منابع تجدیدپذیر، همچنان نگرانکننده تلقی میشوند. نکته مهم آن است که «مصرف کمتر» الزاماً به معنای «وضعیت مطلوب» نیست؛ بلکه گاه نتیجه کمبود، محدودیت یا فشار زیرساختی است.
فهرست کامل سرانه مصرف آب شهری استانها (لیتر در روز) گویای آنست که تهران ۲۱۹.۸، البرز ۲۳۵.۵، قم ۱۹۶.۳، مرکزی ۲۰۵، اصفهان ۲۰۲.۹، یزد ۲۱۸.۴، فارس ۱۹۸.۹، کرمان ۲۱۱.۴، هرمزگان ۲۴۸.۲، بوشهر ۲۳۶.۸، خوزستان ۲۱۸.۴، کهگیلویه و بویراحمد ۱۹۱.۸، چهارمحال و بختیاری ۱۸۵.۱، لرستان ۱۹۷.۶، ایلام ۱۸۰.۳، کرمانشاه ۱۸۲.۸، کردستان ۱۸۳.۹، همدان ۱۸۷.۶، زنجان ۱۸۹.۵، قزوین ۱۹۸.۵، گیلان ۱۸۰.۷، مازندران ۱۸۲.۳، گلستان ۱۷۸.۵، خراسان شمالی ۱۷۸.۵، خراسان رضوی ۱۷۶.۸، خراسان جنوبی ۱۷۷.۱، سمنان ۱۹۷.۳، آذربایجان شرقی ۱۸۷.۹، آذربایجان غربی ۱۸۲.۸، اردبیل ۱۸۰.۷. آب مصرف می کنند.
این نقشه بهروشنی نشان میدهد بحران آب در ایران صرفاً ناشی از کمبود منابع طبیعی نیست، بلکه بیش از هر چیز به الگوی مصرف شهری، سیاستهای تعرفهای، فرسودگی شبکه، آموزش عمومی و حکمرانی آب بازمیگردد. بدون اصلاح رفتار مصرفکننده و مدیریت تقاضا، حتی پروژههای بزرگ انتقال و شیرینسازی آب نیز تنها راهکارهایی موقتی و پرهزینه خواهند بود.