میزبانی تهران از نشست منطقهای همسایگان افغانستان، جلوهای روشن از دیپلماسی بومیمحور جمهوری اسلامی ایران است؛ ابتکاری که با تکیه بر گفتوگوی منطقهای، ثبات افغانستان را نه یک مسئله داخلی، بلکه پیوندی راهبردی با امنیت، توسعه و آینده مشترک همسایگان تعریف میکند.
نورنیوز-گروه بینالملل: برگزاری نشست منطقهای افغانستان در تهران با حضور نمایندگان ویژه پاکستان، تاجیکستان، ازبکستان، ترکمنستان، چین و روسیه، بار دیگر جایگاه ایران را بهعنوان محور همگرایی منطقهای تثبیت کرد. این نشست، حاصل رایزنیهای چندلایه و مستمر دیپلماتیک بود و نشان داد که تهران همچنان یکی از معدود بازیگرانی است که میتواند کشورهای متنوع منطقه را حول یک دستورکار بومی و مشترک گرد هم آورد. تأکید وزارت امور خارجه بر کارکرد این ابتکار در کاهش تنشها و تقویت همگرایی، ناظر بر این واقعیت است که بحران افغانستان بدون گفتوگوی منطقهای و بدون مشارکت فعال همسایگان، قابل مدیریت نیست. ایران با میزبانی این نشست، نقش تسهیلگر و هماهنگکنندهای را ایفا می کند که مبتنی بر مسئولیت منطقهای و درک عمیق از پیوستگی امنیتی همسایگان با افغانستان است.
افغانستان در نگاه راهبردی ایران
سیاست جمهوری اسلامی ایران در قبال افغانستان ریشه در پیوندهای تاریخی، فرهنگی، دینی و زبانی دو ملت دارد. این پیوندها، افغانستان را از منظر تهران به مسئلهای صرفاً خارجی تقلیل نمیدهد، بلکه آن را بخشی از سرنوشت مشترک منطقهای میداند. میزبانی گسترده و طولانیمدت ایران از مهاجران افغان و پذیرش هزینههای انسانی و اقتصادی آن، مؤید همین نگاه است؛ نگاهی که بارها مورد تأیید نهادهای بینالمللی قرار گرفته است. در عین حال، ایران بر بازگشت مهاجران غیرقانونی در چارچوبی مدیریتشده و قانونی تأکید دارد تا هم روابط دو کشور تقویت شود و هم زمینه سوءاستفاده قاچاقچیان انسانی کاهش یابد. حمایت تهران از افغانستانی مستقل، آزاد و متکی بر اراده مردم، همراه با تأکید بر مشارکت همه گروهها در اداره کشور، نشان میدهد که ایران ثبات پایدار را در شمولگرایی سیاسی و کاهش مداخلات فرامنطقهای جستوجو میکند. توسعه همکاریهای اقتصادی، بهویژه در حوزه ترانزیت و زیرساختهایی چون راهآهن مشترک، نیز مکمل این رویکرد راهبردی است.
ضرورت دیپلماسی منطقهمحور
ایران در سیاست خارجی خود، دیپلماسی منطقهمحور را نه یک انتخاب، بلکه ضرورتی راهبردی میداند. نشست تهران دقیقاً در همین چارچوب معنا مییابد؛ سازوکاری برای گفتوگوی منظم همسایگان افغانستان با هدف هماهنگی سیاستهای مرزی، اقتصادی و انسانی. تأکید وزیر امور خارجه بر نقش این گفتوگوها در جلوگیری از سوءتفاهمها و ارتقای درک متقابل، بازتابدهنده این واقعیت است که امنیت و توسعه افغانستان بهطور مستقیم با منافع همه همسایگان گره خورده است. موقعیت ژئوپلیتیکی افغانستان، آن را به حلقه اتصال آسیای مرکزی، غرب آسیا و جنوب آسیا بدل میکند؛ بنابراین ثبات این کشور نهتنها یک ضرورت انسانی، بلکه الزامی راهبردی برای کل منطقه است. تحقق این هدف، مستلزم حل اختلافات دوجانبه، بهویژه میان افغانستان و برخی همسایگان، و نیز همراستاسازی دیدگاههای منطقهای در حوزه ترانزیت و انرژی است؛ امری که نشست تهران میتواند بستر اولیه آن را فراهم سازد.
نشست تهران در بستر نظم نوین منطقهای
نشست همسایگان افغانستان در تهران، فراتر از یک رویداد مقطعی، میتواند الگویی برای مدیریت سایر بحرانهای منطقهای باشد. غرب آسیا، آسیای میانه و قفقاز با چالشهایی مواجهاند که رویکردهای یکجانبه توان حل آنها را ندارد. ایران با تأکید بر گفتوگوی سازنده، احترام متقابل و سازوکارهای بومی، بر این باور است که همگرایی منطقهای کلید صلح پایدار است. این رویکرد، همزمان با شکلگیری نظم نوین چندجانبهگرا، اهمیت مضاعف مییابد؛ نظمی که در برابر یکجانبهگرایی مخرب آمریکا و طرحهای تفرقهافکنانهای چون مداخله در کریدورهای منطقهای یا گسترش نفوذ رژیم صهیونیستی ایستادگی میکند. در چنین فضایی، همگرایی همسایگان افغانستان نهتنها پاسخ به یک بحران، بلکه گامی در جهت تثبیت نقش منطقه در نظم نوین جهانی است.