پژوهشگران با استفاده از دادههای رصدخانههای پیشرفته موفق شدند برای نخستینبار حلقههای گسترده غبار را در اطراف چند ستاره جوان ثبت کنند؛ ساختارهایی که میتواند سرنخهای تازهای درباره مراحل اولیه شکلگیری سیارات در اختیار دانشمندان قرار دهد
نور نیوز- گروه اجتماعی : اخترشناسان برای نخستین بار با وضوحی بیسابقه، مجموعهای خیرهکننده از حلقههای غبار را در اطراف دهها ستاره جوان به تصویر کشیدهاند. این مشاهدات تازه، مانند نگاهکردن به آلبوم نوزادی سیارات است و مراحل آغازین شکلگیری جهانهایی مانند منظومه شمسی را آشکار میسازد.
این تصاویر بیسابقه، مانند پنجرهای به گذشته منظومه شمسی هستند و نشان میدهند سیارهها چگونه از میان ابرهای عظیم غبار و سنگ متولد میشوند.
این دستاورد بزرگ با ابزار پیشرفته اسفیر/ SPHERE بر روی تلسکوپ بسیار بزرگ اروپایی در شیلی ممکن شده است. این ابزار مانند یک دوربین ضد نور عمل میکند و با پوشاندن نور خیرهکننده ستاره مرکزی، امکان دیدن اجرام کمنور اطراف آن، از جمله این حلقههای غبار موسوم به دیسکهای باقیمانده (debris disks ) را فراهم میآورد.
چرا این حلقهها اهمیت کلیدی دارند؟
پس از آنکه یک ستاره متولد میشود، مقادیر عظیمی از غبار و گاز در اطراف آن باقی میماند. به مرور زمان، ذرات غبار به یکدیگر میچسبند و سنگ، سیارک و در نهایت سیارات را میسازند. آنچه در این تصاویر جدید میبینیم، در واقع باقیمانده این فرآیند ساختوساز است؛ غباری که از برخوردها و بازماندههای آن دوران بهجا مانده است. بنابراین، مطالعه این حلقهها به دانشمندان میگوید سیارات چگونه متولد میشوند و سامانههای ستارهای چگونه بالغ میگردند.
تصاویر چه چیزی را فاش کردند؟
این تصاویر با وضوح بالا، دو نما را از دیسکهای غبار نشان میدهند:
برخی از این دیسکها (مانند HD ۱۰۹۵۷۳) را از نمای روبهرو میبینیم. از این زاویه، دیسک مانند یک حلقه کامل دایرهای دور ستاره دیده میشود؛
برخی دیگر (مانند HD ۱۹۷۴۸۱) را از زاویه لبه یا کنار میبینیم. از این زاویه، دیسک به شکل یک خط یا نوار باریک از غبار دیده میشود که ستاره را در مرکز خود گرفته است.
نقش چوپانهای نامرئی و سامانههای جوان
شکل منظم و مرزهای تیز بسیاری از این حلقهها، بهوضوح نشاندهنده حضور سیارات غولپیکر اما نادیده است. گرانش این سیارات، مانند یک چوپان کیهانی، ذرات غبار را در مسیری مشخص مهار میکند، مشابه نقشی که نپتون در منظومه شمسی ما با کمربند کویپر ایفا میکند.
در مقابل، حلقههای اطراف ستارههای جوانتر (مانند HD ۱۴۵۵۶۰) ساختاری ابری و آشفته دارند که نشان میدهد هنوز سیاره قدرتمندی برای نظمبخشیدن به آنها پدیدار نشده است.
راهی به سوی آینده: شکار سیارات شکلدهنده
این مجموعه تصاویر نادر، تنها نقطه آغاز است. این دادهها نقشهای راهبردی به اخترشناسان میدهد تا با تمرکز بر این سامانهها و با استفاده از نسل بعدی تلسکوپهای غولآسا، مانند تلسکوپ فضایی جیمز وب و تلسکوپ بسیار بزرگ اروپایی، به شکار مستقیم آن سیارات مرموز شکلدهنده بروند و آخرین قطعه از پازل تولد یک سامانه سیارهای را تکمیل کنند.