سفر پوتین به دهلی نو، تنها یک دیدار دیپلماتیک نیست؛ نماد بازتعریف معادلات قدرت در جهانی است که از «بازی برد–برد» عبور کرده و به سمت «نظم چندقطبی فعال» حرکت میکند. هند در پی بازیابی استقلال راهبردی و روسیه در پی تثبیت قدرت و بیاثر کردن فشار غرب است؛ نقطه تلاقی این دو، آیندهای متفاوت برای ژئوپلیتیک جهانی میسازد.
نورنیوز-گروه بینالملل: دیدار رسمی ولادیمیر پوتین از هند پس از چهار سال، آنهم در آستانه اجلاس سران، تنها یک رویداد تشریفاتی تلقی نمیشود؛ این سفر در نقطهای قرار دارد که مذاکرات روسیه–آمریکا درباره اوکراین در جریان است و پکن و واشنگتن هر دو ساختار آینده قدرت جهانی را با حساسیت پیگیری میکنند. ترکیب نگاه تاریخی دو کشور، حجم روابط تسلیحاتی و خاطره مشترک از استعمارگری بریتانیا، سرمایه نمادینی میسازد که رابطه دهلی–مسکو را از سطح یک همکاری معمول فراتر میبرد. هند سالها ستون خریدار تسلیحات روسی بود و این سابقه اکنون در شرایط گذار جهانی به فرصت تبدیل شدهاست؛ فرصتی که دهلی میداند احیای آن میتواند اهرم فشار مؤثری در برابر غرب باشد.
دهلی؛ میان رؤیای استقلال و تجربه شکستمحور غرب
هند در دهه اخیر بهسمت واشنگتن و اروپا چرخش آشکاری داشت؛ توافقهای هستهای و خریدهای نظامی، رابطه نزدیک با تلآویو و مشارکت در پروژههای مشترک. اما واقعیت این بود که مسیر غربگرایی برای دهلی، هم پرهزینه و هم بینتیجه شد. جنگ اوکراین اروپا را از ایفای نقش اقتصادی فعال خارج کرد و پیروزی ترامپ، هند را از متحد به «چالش تجاری» تنزل داد؛ تعرفههای سنگین آمریکا نشانهای صریح از شکنندگی این پیوند بود. از سوی دیگر نزدیکی به رژیم صهیونیستی در سایه فاجعه غزه مشروعیت اجتماعی هند را آسیبپذیر کرد و طرح کریدوری هند–عرب–اسرائیل به حاشیه رفت. همزمان پاکستان با بازی دیپلماتیک متعادلتر موقعیت منطقهای خود را ارتقا داد. در چنین وضعیتی، هند ناگزیر به بازگشت راهبردی به شرق است؛ تقویت روابط دفاعی با مسکو، خرید اس–۵۰۰، و اصرار بر حفظ خط انرژی با روسیه علائم روشن این بازتعریف هستند.
مسکو؛ تثبیت بازدارندگی و توسعه عمق راهبردی
روسیه درک کرده است که مذاکرات با واشنگتن اگرچه در تاکتیک مفید است اما در راهبرد، قابل اتکا نیست. پوتین صریح میگوید که آزادسازی دونباس و نووروسیه هدفی قطعی است؛ یا با خروج اوکراین یا با پیشروی نظامی. در کنار میدان، دیپلماسی انرژی و فناوری هستهای به ستون جدید قدرت روسیه بدل شدهاست. تحریمهای غرب نهتنها روسیه را متوقف نکرد، بلکه ابزاری برای یارگیری فعال مسکو شد؛ قراردادهای هستهای با ایران، توسعه شبکه حملونقل رشت–آستارا، گسترش همکاریهای شانگهای و بریکس، و طرح تجهیز کشورهای پیمان امنیت جمعی با سلاحهای روسی، همه بخشی از سیاست کاهشپذیری فشار غربند. سفر پوتین به هند، در اوج تهدیدات آمریکا، جلوه عملی همین راهبرد است؛ جایی که دو کشور سناریوی تجارت ۱۰۰ میلیارد دلاری تا سال ۲۰۳۰ را هدفگذاری کردهاند.
هند و روسیه؛ طراحان اجرایی نظم نوین
گرچه هند نمیتواند و نمیخواهد پیوندهای خود با غرب را قطع کند و همچنان جایگاهش در برابر پاکستان و اقتصاد جهانی مؤثر است، اما اکنون به این جمعبندی مشترک با روسیه رسیده که جهان تکقطبی رو به افول است. همگرایی دهلی–مسکو نه فقط یک رابطه دوجانبه یا همکاری بریکسی، بلکه بخشی از مهندسی نظم نوین چندقطبی است؛ نظمی که با محوریت توازن، تنوع روابط اقتصادی، کاهش سلطه دلار، و شکستن انحصار امنیتی غرب در حال شکلگیری است. تجربه نشان داده هر عقبنشینی در برابر ساختار سرمایهداری تنها به مطالبهگری بیشتر غرب میانجامد. از همین رو نزدیکی هند و روسیه نه حرکت تاکتیکی، بلکه انتخابی راهبردی در جهت حضور فعال در معماری قدرت جهانی است؛ معماریای که بهوضوح در دهلی کلید خورده و پیام آن برای جهان روشن است: غرب تنها گزینه نیست.