مرضیه، وحید دستجردی ،دبیر ستاد ملی جمعیت در گردهمایی کارشناسان امور زنان و خانواده آموزش و پرورش استانها با اشاره به اینکه منشا اصلی مشکل جمعیتی ما کاهش ازدواج است گفت: در شش ماهه نخست سال 1404 کاهش ازدواج نسبت به سال قبل به 8 درصد رسیده است و میانگین فاصله بین ازدواج تا اولین فرزند در ایران 4 و نیم سال است.
نورنیوز- گروه اجتماعی: دبیر ستاد ملی جمعیت از اجرای طرح «کارت امید مادر» از ابتدای سال ۱۴۰۵ خبر داد؛ طرحی که بهگفته مسئولان ستاد، مهمترین برنامه جدید دولت برای حمایت مستقیم از مادران و تشویق فرزندآوری است. اعلام این خبر در حالی صورت میگیرد که آمارهای رسمی از کاهشهای پیدرپی در نرخ ازدواج و افت کمسابقه باروری در ایران حکایت دارد؛ روندی که در صورت تداوم، آینده جمعیتی و ساختار اجتماعی کشور را با چالشهای سنگینی مواجه خواهد کرد.
جزئیات کارت «امید مادر»
مرضیه وحید دستجردی، دبیر ستاد ملی جمعیت، اعلام کرد که کارت «امید مادر» از سال آینده به تمام مادرانی که فرزندشان از اول فروردین ۱۴۰۵ به بعد متولد میشود، اعطا خواهد شد. این کارت برخلاف اغلب حمایتهای اجتماعی که مستقیما به سرپرست خانوار پرداخت میشود، مستقیما به نام مادر صادر میشود. به گفته او، بخش عمده مسئولیت مراقبت از کودک ـ از شیر دادن تا نگهداری روزمره ـ بر شانه مادر است و لازم است حمایت مالی متناسب با این مسئولیت در اختیار مادر قرار گیرد.
این کارت به مدت دو سال، ماهانه ۲ میلیون تومان شارژ خواهد شد و صرفا برای خرید اقلام ضروری مادر و نوزاد قابل استفاده است؛ اقلامی شامل خوراک، پوشاک، بهداشت و ملزومات اولیه کودک. دبیر ستاد ملی جمعیت تأکید کرد که این اقدام در راستای سیاستهای کلی جمعیت ابلاغی رهبر انقلاب است و هدف آن ارتقای سلامت مادر و کودک در کنار ترغیب خانوادهها به فرزندآوری است.
افزایش فاصله ازدواج تا تولد اولین فرزند
بر اساس اعلام سازمان ثبت احوال، میانگین فاصله ازدواج تا تولد نخستین فرزند در کشور به ۴.۵ سال رسیده است. این یعنی اگر زنی در ۳۰ سالگی ازدواج کند، نخستین فرزند او معمولاً در ۳۴ تا ۳۵ سالگی به دنیا خواهد آمد. طبق این الگو، فرزند دوم غالباً ۶ تا ۷ سال بعد متولد میشود؛ یعنی در حدود ۴۰ سالگی مادر.
وحید دستجردی با اشاره به کاهش باروری در سنین بالای ۳۵ سال گفت: «پیک باروری بانوان بین سنین ۲۰ تا ۳۰ سال است و بعد از ۳۵ سالگی میزان باروری کاهش محسوسی دارد؛ در نتیجه فرزندآوری پس از ۴۰ سالگی با چالشهای پزشکی و احتمال کاهش باروری مواجه است.»
کاهش ازدواج؛ اصلیترین زنگ خطر
دبیر ستاد ملی جمعیت آمارهای جدید را نگرانکننده دانست و گفت: «در سال ۱۴۰۳ نسبت به ۱۴۰۲ شاهد کاهش ۳ درصدی ازدواج بودیم و در شش ماهه نخست سال ۱۴۰۴ نیز کاهش ازدواج نسبت به سال قبل به ۸ درصد رسید.» او تأکید کرد که کاهش رغبت به ازدواج، یکی از مهمترین دلایل افت باروری در کشور است و سیاستگذاری در حوزه جوانان، اشتغال و توانمندسازی اقتصادی خانوادهها باید همزمان دنبال شود.
یکی از نکات قابل توجه در این آمارها، افزایش نرخ تجرد در دختران روستایی نسبت به دختران شهری است. به گفته وحید دستجردی، مهاجرتهای گسترده به شهرها ساختار جمعیتی بسیاری از مناطق روستایی را مختل کرده و نسبت زنان و مردان در روستاها را نامتوازن ساخته است.
چالشهای روانی و اجتماعی دختران؛ از مدرسه تا جامعه
در بخش دیگری از این نشست، میترا تیموری، مشاور وزیر آموزشوپرورش در امور زنان و خانواده، با اشاره به چالشهای جدید دختران دانشآموز گفت: «امروزه دختران ما با آسیبهایی چون فشارهای روانی و تحصیلی، بحران هویت، تهدیدات فضای مجازی، کاهش اعتمادبهنفس، اختلالات روانی، رفتارهای پرخطر و فشارهای اجتماعی و خانوادگی مواجهاند.»
او افزود که بیش از ۶۰ درصد معلمان کشور را زنان تشکیل میدهند و با وجود این سهم چشمگیر، حضور آنان در سطح مدیریتهای کلان آموزشی همچنان کمتر از ظرفیت واقعی آنان است. تیموری خواستار توانمندسازی زنان فرهنگی، ایجاد فرصتهای برابر مدیریتی و توجه ویژه به عدالت در پرداختها شد.
ضرورت پیوند سیاستهای آموزشی و سیاستهای جمعیتی
مشاور وزیر آموزش و پرورش با اشاره به اینکه نرخ باروری کشور به ۱.۷ فرزند رسیده است ـ کمتر از نرخ جایگزینی ۲.۱ ـ گفت: «این وضعیت مشابه کشورهای اروپایی است و پیامدهای جدی برای آینده کشور خواهد داشت. بنابراین پیوند سیاستهای آموزشی و جمعیتی باید تقویت شود.»
او خواستار بازنگری در محتوای آموزشی، فرهنگسازی در مدارس درباره خانواده و فرزندآوری و ایجاد ساختارهای موثر برای اجرای قانون جوانی جمعیت شد. تیموری همچنین از ستاد ملی جمعیت درخواست کرد حمایتهای مادی و فرهنگی لازم برای اصلاح محتوای درسی و ایجاد نظام مشاورهای کارآمد را ارائه دهد.