سفر علی لاریجانی به اسلام‌آباد در مقطعی پرشتاب از تحولات منطقه‌ای، بازتاب‌دهنده اراده مشترک تهران و اسلام‌آباد برای تقویت امنیت پایدار و گسترش همکاری‌های چندلایه سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و امنیتی است؛ سفری که می‌تواند نقطه اتصال توافقات گذشته با نظم نوین در حال شکل‌گیری باشد.
نورنیوز-گروه سیاسی: روابط ایران و پاکستان برخلاف بسیاری از الگوهای صرفاً سیاسی، در عمق تاریخی و لایه‌های اجتماعی و فرهنگی امتداد یافته است. اشتراکات زبانی، فرهنگی، مذهبی و ادبی، بستر یک همگرایی طبیعی را فراهم کرده که به‌ویژه در بزنگاه‌های تاریخی به صورت حمایتی بی‌دریغ نمود یافته است. نمونه برجسته این پیوند، پشتیبانی پرقدرت مردم پاکستان از ایران در جنگ دوازده روزه برابر پروژه آمریکایی ـ صهیونیستی بود؛ رویدادی که نشان داد پیوند دو ملت از سطح تعاملات رسمی فراتر رفته و به سطحی از «اخوت راهبردی» رسیده است. وجود مرزهای طولانی و اشتراکات اجتماعی مرزنشینان نیز این ظرفیت را به یک الزام امنیتی و اقتصادی تبدیل کرده و ضرورت توسعه همکاری‌های پایدار را دوچندان ساخته است.
امنیت؛ ستون فقرات روابط نوین
طی سال‌های اخیر، روند تعاملات میان تهران و اسلام‌آباد شتاب چشمگیری یافته و ماهیت چندبعدی روابط دو کشور پررنگ‌تر شده است. سفرهای متوالی مقامات ارشد از جمله رئیس‌جمهور، رئیس مجلس و هیأت‌های نظامی، در کنار هماهنگی‌های امنیتی درباره برگزاری مراسم اربعین، نشان از یک اراده استراتژیک برای عبور از روابط مقطعی به روابط ساختاری دارد. با این حال، این روابط گسترده بدون بنیانی به نام «امنیت پایدار» امکان تحقق نخواهد داشت. سفر علی لاریجانی به‌عنوان عالی‌ترین مقام امنیتی ایران، در چنین شرایطی نه یک دیدار تشریفاتی، بلکه اقدامی ساختاری برای ایجاد پیوندی عمیق میان حوزه‌های امنیتی، اقتصادی، تجاری، انرژی و حمل‌ونقل است. تأکید دو طرف بر افزایش تراز تجاری از سه میلیارد دلار به ده میلیارد دلار، و امضای ۱۲ سند همکاری شامل توافق تجارت آزاد، مبادله پایاپای و توسعه زیرساخت‌های بانکی و لجستیکی، نشان می‌دهد که امنیت در حال تبدیل شدن به پیشران توسعه مناسبات است. این سفر همچنین می‌تواند مرحله عملیاتی‌سازی طرح‌های معوقه‌ای همچون خط لوله صلح و پروژه‌های مشترک بندری و دریایی را سرعت بخشد.
مقابله مشترک با تهدیدات و برهم‌زنندگان نظم منطقه‌ای
تهدیدات مشترک ایران و پاکستان از سوی بازیگران برهم‌زننده نظم منطقه‌ای، ضرورتی جدید برای افزایش تعاملات امنیتی میان دو کشور ایجاد کرده است. برخی قدرت‌های فرامنطقه‌ای که خروج خفت‌بار از افغانستان را تجربه کرده‌اند، اکنون می‌کوشند با حمایت از گروه‌های تروریستی در مرزهای ایران و پاکستان، زمینه بازگشت خود و تضعیف استقلال منطقه را فراهم کنند. مقابله با این رویکرد نیازمند هماهنگی ساختاری میان دستگاه‌های امنیتی تهران و اسلام‌آباد است؛ دقیقاً همان الگویی که پیش‌تر میان ایران و عراق تجربه شده و به شکل‌گیری امنیت باثبات و تقویت همکاری‌های سیاسی و اقتصادی انجامیده است. سفر لاریجانی در چنین بستری می‌تواند سازوکارهای مشترک امنیتی را تقویت کند و با ایجاد «امنیت عملیاتی»، امکان اجرای توافقات اقتصادی را تسهیل سازد. چنان‌که دبیر شورای عالی امنیت ملی نیز تأکید کرده، ایران و پاکستان دو بازیگر تعیین‌کننده در امنیت پایدار منطقه‌اند و تعامل مستقیم این سطح از مقامات می‌تواند وزن راهبردی منطقه را ارتقا دهد.
تحولات پرشتاب منطقه و ضرورت همگرایی همسایگان
منطقه غرب و جنوب آسیا امروز یکی از پرتحول‌ترین دوره‌های تاریخی خود را تجربه می‌کند. از تنش‌های پاکستان با افغانستان و هند گرفته تا افزایش فعالیت گروه‌های تروریستی مانند داعش و جدایی‌طلبان، و نیز تلاش مشکوک آمریکا برای بازگشت به افغانستان؛ همه و همه چهره امنیتی منطقه را دگرگون کرده‌اند. در سوی دیگر، تغییرات ساختاری در نظام بین‌الملل، حرکت به سمت چندجانبه‌گرایی، شکل‌گیری بلوک‌های نوینی مانند شانگهای و بریکس، و ناکارآمدی نهادهای بین‌المللی، ضرورت «امنیت‌سازی بومی» را برجسته کرده است. ایران و پاکستان از پیشگامان این روندند و نشان داده‌اند که سرنوشت امنیتی و اقتصادی‌شان به هم پیوسته است. از همین‌روست که سفیر ایران در پاکستان، سفر لاریجانی را «نقطه عطف تاریخی» و «لحظه‌ای محوری» در روابط دو ملت دانسته است؛ لحظه‌ای که می‌تواند مناسبات دو کشور را وارد مرحله‌ای جدید و استراتژیک کرده و با عملیاتی شدن توافقات گذشته، نقشی مؤثر در شکل‌دهی نظم نوین منطقه‌ای و جهانی ایفا کند.