روند مصرف انرژی در ایران طی سال‌های اخیر شتابی کم‌سابقه گرفته است؛ از گاز و برق تا کل انرژی خانگی، رشد مصرف چندبرابری نسبت به میانگین جهانی زنگ خطر را روشن کرده است.
نورنیوز-گروه اقتصادی: بررسی شاخص‌های مصرف انرژی در بخش خانگی ایران نشان می‌دهد که الگوی مصرف در کشور با سرعتی بسیار بالاتر از استانداردهای جهانی در حال افزایش است. در حالی که میانگین رشد مصرف انواع انرژی در جهان تنها ۱ درصد گزارش شده، ایران با ۵.۳ درصد رشد سالانه، رکوردی کم‌نظیر و البته نگران‌کننده را ثبت کرده است. این اختلاف فاحش، از یک‌سو نشان‌دهنده شدت اتلاف و ناکارآمدی در الگوهای مصرف است، و از سوی دیگر بیانگر فشار گسترده بر شبکه انرژی، منابع ملی و زیرساخت‌های تولید و توزیع.
در بخش گاز، وضعیت به‌مراتب چالش‌برانگیزتر است؛ رشد سالانه ۹.۷ درصدی مصرف گاز در ایران به معنای افزایشی ۶ برابر جهان است. چنین روندی نه‌تنها بیانگر اتکای شدید خانوارهای ایرانی به گاز به‌عنوان منبع گرمایش و پخت‌وپز است، بلکه از فرسودگی تجهیزات، عایق‌کاری ضعیف ساختمان‌ها و نبود استانداردهای سختگیرانه در مصرف انرژی خبر می‌دهد. این سرعت مصرف، کشور را در زمستان با بحرانهای تکرارشونده قطع یا محدودیت گاز برای صنایع و نیروگاه‌ها مواجه کرده است.
مصرف برق نیز از این روند مستثنی نیست. گزارش‌ها نشان می‌دهد رشد مصرف برق در ایران ۵.۶ درصد است، یعنی نزدیک به دو برابر میانگین جهانی. افزایش استفاده از لوازم برقی خانگی، کولرهای گازی پرمصرف، رشد ساخت‌وسازهای غیراستاندارد و یارانه سنگین انرژی عواملی هستند که مصرف برق را دائماً در مدار صعودی قرار داده‌اند. نتیجه این افزایش، فشار مستمر بر تولید و برخی خاموشی‌های دوره‌ای در سال‌های اخیر است.
در کنار رشد مصرف، سرانه مصرف انرژی اولیه ایران با رقم ۳۹.۲ کیلووات ساعت نیز جایگاه کشور را در میان مصرف‌کنندگان بزرگ انرژی جهان برجسته کرده است. ایران در این شاخص بالاتر از کشورهایی چون ژاپن، فرانسه، چین، سوئیس و انگلستان قرار دارد؛ کشورهایی توسعه‌یافته با اقتصادهای پیشرفته و صنایع انرژی‌بر اما دارای مدیریت بهینه مصرف و فناوری‌های کارآمد. این مقایسه نشان می‌دهد که مصرف انرژی در ایران بیش از آن‌که تابع توسعه صنعتی باشد، ناشی از ساختارهای ناکارآمد، قیمت‌گذاری نادرست و مصرف بی‌رویه است.
در مجموع، رشد چندبرابری مصرف انرژی در ایران نسبت به جهان، پیام روشنی دارد: نظام انرژی کشور نیازمند اصلاحات فوری، عملی و هوشمندانه است. ادامه این وضعیت می‌تواند ایران را در دهه‌های آینده با ناترازی جدی انرژی، هزینه‌های سنگین تولید و واردات، و تهدید پایداری زیست‌محیطی روبه‌رو سازد. راه‌حل نیز بیش از هر چیز در مدیریت مصرف، واقعی‌سازی قیمت‌ها، بهینه‌سازی ساختمان‌ها، اصلاح الگوهای یارانه‌ای و افزایش بهره‌وری نهفته است.