بیش از نیم میلیارد نفر در آفریقا زیر خط فقر مطلق زندگی می‌کنند؛ جایی که هر روز با کمتر از سه دلار می‌گذرد و شکاف میان شمال و جنوب جهان عمیق‌تر از همیشه است. در این میان، کشورهای در حال توسعه از جمله ایران نیز با چالش‌های تازه‌ای در مهار فقر و حفظ کرامت انسانی روبه‌رو هستند.
نورنیوز-گروه اقتصادی: گزارش تازه «Visual Capitalist» با استناد به داده‌های بانک جهانی، تصویری تکان‌دهنده از وضعیت فقر مطلق در جهان ترسیم می‌کند. بر اساس این داده‌ها، فقر مطلق به معنای زندگی با کمتر از سه دلار در روز است؛ رقمی که حتی برای تأمین حداقل نیازهای انسانی کافی نیست.
در صدر این فهرست، جمهوری دموکراتیک کنگو با ۸۵.۳ درصد جمعیت زیر این آستانه قرار دارد. پس از آن، کشورهای موزامبیک (۸۲.۲٪)، مالاوی (۷۵.۴٪)، بوروندی (۷۴.۲٪)، زامبیا (۷۱.۷٪) و جمهوری آفریقای مرکزی (۷۱.۶٪) در رده‌های بعدی‌اند. این داده‌ها نشان می‌دهد که فقر در آفریقا نه‌تنها ساختاری بلکه مزمن است و با میراث استعمار، ضعف زیرساخت‌ها و فساد سیاسی در هم تنیده است.
در مجموع، در آفریقای زیر صحرا حدود ۵۵۹ میلیون نفر در فقر مطلق به سر می‌برند؛ یعنی تقریباً نیمی از جمعیت منطقه. میانگین منطقه‌ای فقر در این بخش از جهان ۴۵.۵ درصد برآورد شده است؛ عددی که بازتاب‌دهنده شکاف ژرف توسعه در نظام اقتصادی جهانی است. در این میان، کشورهایی چون نیجر (۶۰.۵٪)، اوگاندا (۵۹.۸٪)، زیمبابوه (۴۹.۲٪) و کنیا (۴۶.۴٪) نیز درگیر چرخه‌ای از وابستگی و فقر ساختاری هستند.
اما فقر مطلق محدود به آفریقا نیست. کوزوو در اروپا با ۲۵ درصد، سوریه با ۱۶.۵ درصد، فیلیپین با ۱۱.۵ درصد و بنگلادش با ۸ درصد جمعیت زیر خط فقر مطلق، نشان می‌دهند که این بحران مرز جغرافیایی نمی‌شناسد. حتی در آمریکای لاتین، کشورهایی مانند گواتمالا (۹.۷٪) و هندوراس (۱۷٪) هنوز درگیر نابرابری مزمن‌اند.
این آمارها پرسشی بنیادین را پیش می‌کشند: چرا با وجود رشد فناوری، انقلاب ارتباطات و جهانی‌شدن اقتصاد، میلیون‌ها نفر هنوز در فقر مطلق به سر می‌برند؟ پاسخ را باید در ساختار ناعادلانه توزیع ثروت، وابستگی اقتصادهای جنوب به منابع خام، و تمرکز قدرت اقتصادی در دست اقلیت‌های جهانی جست‌وجو کرد.
در این میان، ایران نیز از چالش فقر مطلق بی‌نصیب نمانده است. اگرچه با معیار جهانی بانک جهانی (سه دلار در روز) سهم جمعیت فقیر در ایران کمتر از دو درصد برآورد می‌شود، اما با معیارهای بومی و هزینه واقعی زندگی، بخش قابل توجهی از خانوارها در دهک‌های پایین درآمدی در معرض فقر مطلق قرار دارند. طبق گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس، حدود ۱۰ تا ۱۲ درصد از جمعیت ایران در وضعیت فقر مطلق و بیش از ۳۰ درصد در فقر نسبی به سر می‌برند.
علل اصلی این وضعیت، تورم مزمن، افزایش هزینه مسکن، کاهش قدرت خرید ریال و ناکارآمدی یارانه‌هاست. فقر در ایران اگرچه چهره‌ای همانند قحطی یا گرسنگی عمومی ندارد، اما در قالب محرومیت از تغذیه سالم، آموزش باکیفیت، فرصت‌های شغلی پایدار و امنیت معیشتی بروز می‌کند. این شکل از فقر، به‌ویژه در مناطق روستایی، حاشیه‌نشین و استان‌های جنوبی و شرقی، نیازمند سیاست‌های هدفمند و عدالت‌محور است.
در نهایت، فقر مطلق تنها یک شاخص اقتصادی نیست؛ بلکه نشانه‌ای از بحران انسانی و اخلاقی است. جهان امروز در حالی به سمت رشد فناوری و دیجیتال‌سازی می‌رود که میلیون‌ها انسان هنوز درگیر ابتدایی‌ترین نیازهای زیستی‌اند. بدون اصلاح ساختارهای اقتصادی جهانی، حمایت مؤثر از جوامع آسیب‌پذیر و احیای عدالت توزیعی در درون کشورها، فقر نه‌تنها از بین نخواهد رفت، بلکه به تهدیدی برای صلح و ثبات آینده بدل می‌شود.