نیمی از زمین از شرق نفس می کشد

نورنیوز-گروه اجتماعی: در بازه زمانی ۱۹۹۰ تا ۲۰۲۳، قاره آسیا نقشی بی‌بدیل در شکل‌دهی به چهره جمعیتی جهان ایفا کرده است. طبق داده‌های «چشم‌انداز جمعیت جهانی سازمان ملل ۲۰۲۴»، نیمی از کل رشد جمعیت زمین در این مدت از دل آسیا برخاسته است؛ قاره‌ای که هم‌زمان با شتاب صنعتی، دگرگونی‌های ژرف اقتصادی و مهاجرت‌های فزاینده، شاهد رشد و کاهش‌های نامتوازن جمعیتی بوده است.
در صدر کشورهای پررشد، قطر با جهشی خیره‌کننده معادل ۵۳۷ درصد و امارات متحده عربی با ۳۹۸ درصد قرار دارند؛ دو کشوری که با تکیه بر مهاجرت نیروی کار، سرمایه‌گذاری خارجی و توسعه زیرساخت‌های اقتصادی، ساختار جمعیتی خود را متحول کرده‌اند. بحرین (۱۸۶٪) و عمان (۱۵۶٪) نیز در همین مسیر حرکت کرده‌اند و جمعیتشان چند برابر شده است. این تحولات بیانگر پیوند مستقیم میان رشد اقتصادی، جذب مهاجران و تغییر ترکیب جمعیتی در خلیج فارس است.
در مقابل، برخی کشورها با افت شدید جمعیت روبه‌رو شده‌اند. گرجستان با کاهش ۳۰ درصدی، رکورددار کاهش جمعیت در آسیاست؛ وضعیتی که ریشه در مهاجرت گسترده، کاهش نرخ زاد و ولد و تحولات سیاسی پس از فروپاشی شوروی دارد. کره جنوبی (-۱۸٪) و ژاپن (-۲٪) نیز به‌رغم توسعه اقتصادی، با چالش پیرشدن جمعیت و کاهش نیروی کار مواجه‌اند.
در این میان، ایران با رشد ۵۰ درصدی جمعیت در سه دهه اخیر، روندی میانه و متعادل را طی کرده است. این رقم نشان می‌دهد که ایران ضمن تجربه رشد چشمگیر در دهه‌های نخست انقلاب، در سال‌های اخیر با سیاست‌های کنترل جمعیت و تحولات اجتماعی، به مرحله‌ای از ثبات نسبی جمعیتی رسیده است. کشورهایی مانند هند (۶۲٪)، پاکستان (۹۱٪) و بنگلادش (۴۹٪) نیز همچنان از موتورهای اصلی رشد جمعیت آسیا محسوب می‌شوند.
این الگوهای متفاوت، بازتابی از مسیرهای گوناگون توسعه و سیاست‌گذاری در قاره‌ای هستند که بیش از ۴.۷ میلیارد نفر را در خود جای داده است. در یک سوی آسیا، کشورهای نفت‌خیز خلیج فارس با رشد مهاجرت‌محور روبه‌رو هستند و در سوی دیگر، کشورهای شرق آسیا با بحران جمعیت پیر و کاهش نرخ باروری دست‌وپنجه نرم می‌کنند. بدین ترتیب، آینده جمعیت جهان بیش از هر زمان دیگر به تصمیمات و تحولات این قاره وابسته است.