پوکی استخوان، بیماری خاموشی است که به آرامی پیشرفت می‌کند و با شکستگی‌های دردناک، زندگی را متوقف می‌کند. این بیماری نه تنها به استخوان‌ها آسیب می‌زند بلکه در سکوت، امید به پیشگیری دیرهنگام را به حسرت تبدیل می‌کند. بدون توجه به علائم اولیه، پوکی استخوان می‌تواند ستون فقرات و قامت انسان را به خطر اندازد.
نورنیوز-گروه اجتماعی: پوکی استخوان یا استئوپروز، بیماری‌ای است که آرام و بی‌صدا پیش می‌رود؛ مثل فرسایش سنگی زیر باران. این بیماری با کاهش تدریجی تراکم استخوان، بدن را شکننده می‌کند؛ آن‌قدر که یک زمین خوردن ساده یا حتی عطسه‌ای شدید می‌تواند شکستگی به‌جا بگذارد. نکته تلخ اینجاست که این بیماری تا لحظه شکستگی، هیچ نشانه‌ای ندارد، فرد ممکن است سال‌ها با آن زندگی کند، بی‌آن‌که بداند استخوان‌هایش دیگر آن استحکام گذشته را ندارند، ستون فقرات، لگن و مچ دست، بیشترین قربانیان این بیماری خاموش‌اند؛ نقاطی که شکستگی‌شان می‌تواند زندگی را از حرکت بازدارد.
اصطلاح "پوکی استخوان" نخستین بار در قرن نوزدهم توسط پزشکان فرانسوی به کار رفت، اما شناخت علمی و دقیق آن به سال‌های اخیر بازمی‌گردد، با پیشرفت‌های پزشکی، روشن شد که این بیماری فقط مختص سالمندان نیست، زنان پس از یائسگی، مردان میانسال، و حتی جوانانی که سبک زندگی کم‌تحرک دارند، در معرض خطر هستند، امروزه، پوکی استخوان به‌عنوان یکی از مهم‌ترین بیماری‌های مزمن دوران بزرگسالی شناخته می‌شود؛ بیماری‌ای که اگر جدی گرفته نشود، می‌تواند کیفیت زندگی را به‌شدت کاهش دهد.
دیواری محکم در برابر طوفان
پیشگیری از این بیماری، مثل ساختن دیواری محکم در برابر طوفان است، باید از جوانی آغاز شود؛ از همان سال‌هایی که استخوان‌ها در حال رشد و ذخیره استحکام هستند، تغذیه مناسب، مصرف کافی کلسیم و ویتامین D، ورزش‌های تحمل وزن مثل پیاده‌روی تند یا دویدن آرام، و پرهیز از مصرف سیگار و الکل، از جمله راهکارهایی هستند که می‌توانند استخوان‌ها را برای سال‌های آینده مقاوم‌تر کنند. همچنین، بررسی تراکم استخوان در افراد بالای ۵۰ سال یا کسانی که سابقه خانوادگی یا عوامل خطر دارند، می‌تواند نقش مهمی در تشخیص زودهنگام و جلوگیری از شکستگی‌های ناگهانی ایفا کند.
متخصصان علوم پزشکی سال‌هاست نسبت به پیامدهای خاموش اما جدی پوکی استخوان هشدار می‌دهند. از نگاه آنان، این بیماری نه‌تنها سلامت جسمی را تهدید می‌کند، بلکه می‌تواند کیفیت زندگی فرد را به‌شدت کاهش دهد، آن‌ها معتقدند که پوکی استخوان، برخلاف ظاهر بی‌علامتش، یکی از مهم‌ترین چالش‌های سلامت عمومی در دوران میانسالی و سالمندی است؛ بیماری‌ای که اگر به‌موقع شناسایی نشود، با شکستگی‌های ناگهانی و دردناک، فرد را از حرکت بازمی‌دارد.
علوم پزشکی کرمان اخیراً مطلبی منتشر کرده که به نقل از دکتر سید محمد حسینیان، فوق‌تخصص روماتولوژی در کرمان، به بررسی ابعاد مختلف این بیماری پرداخته است. دکتر حسینیان در این گفت‌وگو، با نگاهی علمی و دقیق، درباره ماهیت پوکی استخوان، عوامل خطر، راه‌های پیشگیری و اهمیت آگاهی‌بخشی عمومی صحبت کرده است.
از هشدار تا راهکار
فوق‌تخصص روماتولوژی، گفت: پوکی استخوان یا استئوپروز یکی از شایع‌ترین بیماری‌های مزمن و خاموش دوران میانسالی و سالمندی است. این بیماری باعث کاهش تدریجی استحکام استخوان می‌شود و در نتیجه، احتمال شکستگی حتی با ضربه‌های خفیف یا افتادن ساده افزایش می‌یابد.
سید محمد حسینیان ادامه داد: شایع‌ترین محل‌های شکستگی ناشی از پوکی استخوان، ستون فقرات، لگن و مچ دست هستند؛ شکستگی‌هایی که می‌توانند زندگی فرد را به‌شدت تحت تأثیر قرار دهند.
وی افزود: استخوان بافتی زنده و فعال است که در طول عمر انسان، مدام در حال بازسازی و تخریب است.
این متخصص با بیان اینکه در دوران جوانی، بازسازی بیشتر از تخریب انجام می‌شود و توده‌ی استخوانی افزایش پیدا می‌کند، گفت: با افزایش سن، به‌ویژه پس از یائسگی در خانم‌ها، این تعادل به نفع تخریب تغییر می‌کند و تراکم استخوان کاهش می‌یابد.
وی عوامل خطر پوکی استخوان را برشمرد و تصریح کرد: کمبود کلسیم و ویتامین D، بی‌تحرکی و زندگی کم‌فعال، مصرف سیگار و الکل، استفاده طولانی‌مدت از داروهای حاوی کورتون، سابقه‌ی خانوادگی شکستگی یا پوکی استخوان، کاهش وزن شدید یا لاغری مفرط و برخی بیماری‌های مزمن مانند روماتوئید آرتریت یا بیماری‌های تیروئید از عوامل خطر ایجاد کننده پوکی استخوان هستند.
پوکی استخوان قابل پیشگیری و کنترل
حسینیان با اشاره به اینکه پوکی استخوان قابل پیشگیری و کنترل است، به‌شرط آن‌که آگاهی کافی و اقدام به‌موقع وجود داشته باشد، اظهار داشت: پیشگیری از جوانی آغاز می‌شود؛ چرا که ذخیره استخوانی که در سنین جوانی ساخته می‌شود، پایه سلامت استخوان در سال‌های بعد است.
وی با اشاره به راه‌های اصلی پیشگیری و حفظ سلامت استخوان اظهار داشت: برای پیشگیری از پوکی استخوان باید مصرف کافی مواد غذایی غنی از کلسیم مانند شیر، ماست، دوغ و پنیر انجام شود و ویتامین D از طریق نور مستقیم خورشید (روزانه ۱۵ تا ۲۰ دقیقه) یا مصرف مکمل در صورت نیاز تأمین شود.
این متخصص روماتولوژی با اشارره به اینکه فعالیت بدنی منظم به‌ویژه ورزش‌های تحمل وزن مانند پیاده‌روی تند و دویدن آرام در دستور کار باشد و از مصرف سیگار و الکل اجتناب شود، تاکید کرد:
بررسی وضعیت تراکم استخوان (BMD) در افراد بالای ۵۰ سال یا کسانی که عوامل خطر دارند، نیز از راه‌های اصلی پیشگیری از پوکی استخوان است.
وی ادامه داد: در صورت تشخیص پوکی استخوان، درمان دارویی زیر نظر پزشک می‌تواند از شکستگی جلوگیری کند و روند از دست رفتن تراکم استخوان را متوقف یا حتی تا حدی معکوس کند.
حسینیان تصریح کرد: روز جهانی پوکی استخوان نیز یادآور این پیام است که سلامت استخوان‌ها، ستون اصلی سلامت بدن است. بیایید با تغذیه‌ی صحیح، تحرک کافی و آگاهی بیشتر، استخوان‌هایمان را برای سال‌های آینده محکم‌تر و سالم‌تر نگه داریم.