استارتاپ CS12 با رویکردی مبتنی بر پروژه، کار گروهی و آموزش تدریجی، مدل سنتی و غیرکاربردی آموزش علوم کامپیوتر در ایران را به چالش کشیده است. این تیم با طراحی پلتفرمی نوآورانه، مسیر تربیت متخصصان فنی را از نوجوانی تا مهندسی حرفه‌ای پی‌ریزی کرده است.
نورنیوز-گروه اجتماعی: فرهان ابراهیم‌زاده؛ از بنیانگذاران تیم استارتاپی CS12 درباره فعالیت‌های این تیم استارتاپی اظهار کرد: هدف شکل‌گیری تیم، پاسخ به خلأ آموزشی موجود در حوزه علوم کامپیوتر است. در فضای دانشگاهی میان آموزش نظری و تربیت نیروی فنی فاصله‌ای محسوس وجود دارد و این تیم تلاش دارد با ایجاد بستری مرحله‌ای، آموزش تخصصی را از پایه تقویت کند تا دانشجویان پس از فراغت از تحصیل، بتوانند جایگاه خود را در بازار کار مشخص کرده و مهارت‌های فنی لازم برای فعالیت حرفه‌ای را کسب کنند.
ابراهیم‌زاده تأکید کرد: رویکرد تیم بر پایه ایجاد یک اجتماع آموزشی یا کامیونیتی است؛ محیطی که در آن یادگیری جمعی شکل می‌گیرد، نقشه‌راه آموزشی طراحی شده و مسیر رشد فردی و گروهی مشخص می‌شود. حذف کامل فاصله آموزشی موجود نیازمند زمان و تجربه گسترده است، اما گروه CS12 تلاش دارد این شکاف را کاهش دهد. این تیم مجموعه‌ای از دوره‌های تخصصی را طراحی کرده است تا علاقه‌مندان بتوانند از سنین پایین، حتی در محدوده سنی سیزده تا پانزده سالگی، آموزش علوم کامپیوتر را از سطح پایه آغاز کنند و مرحله‌به‌مرحله تا رسیدن به توانایی کار گروهی و اجرای پروژه‌های فنی پیش بروند.
وی محور فعالیت تیم را «تیم‌سازی حرفه‌ای» عنوان کرده است؛ تیمی مشابه گروه‌های مؤثر جهانی مانند Kronos و WC که بنیان‌گذار بخش‌هایی از ساختار فنی اینترنت از جمله پروتکل‌های پایه‌ای HTML و HTTP بوده‌اند. در میان آن گروه‌های اولیه، اعضایی حضور داشته‌اند که با وجود محدودیت جسمانی، سهم اساسی در توسعه سیستم‌های پایه‌ای وب داشته‌اند و توانسته‌اند پیش از آغاز برنامه‌نویسی، نقشه‌فکری و معماری پروژه‌ها را طراحی کنند. به گفته او، این روحیه جمعی و خلاق همان الگویی است که تیم ایرانی CS12 نیز در پی آن است.
ابراهیم‌زاده اضافه کرد: ایران با وجود ظرفیت بالا در زمینه نرم‌افزار و فناوری، با کاستی‌های زیرساختی مواجه است و در کشور، نیاز به تیم‌های هماهنگ و فنی که زبان مشترک تخصصی داشته باشند احساس می‌شود. عدم درک متقابل مفاهیم فنی میان افراد، سرعت توسعه را کاهش می‌دهد؛ از این‌رو، ایجاد کامیونیتی علمی فرصتی است برای افرادی که بتوانند ضمن رشد دانش فنی، مهارت کار گروهی و تبادل دانش را فراگیرند.
وی گفت: هدف این کامیونیتی، آموزش مباحث و منابع علوم کامپیوتر با کمترین هزینه و در بستر محدود است تا علاقه‌مندان تبدیل به متخصصانی شوند که قادرند به صورت مستقل مطالعه، تحقیق و اجرای پروژه انجام دهند. به گفته او، تیم CS12 به‌تازگی فعالیت رسمی خود را آغاز کرده و اکنون مرحله معرفی عمومی را پشت سر می‌گذارد؛ با این حال چند پروژه عملی را نیز در دست اجرا دارد.
وی درباره ترکیب تیم اعلام کرد: هسته مرکزی گروه در تهران با حضور 20 نفر فعالیت می‌کند، اما سایر اعضا از شهرهای مختلف به آن پیوسته‌اند. واحدهای خارج از مرکز، برای تحقق عدالت آموزشی در استان‌ها شکل گرفته‌اند و اعضایی از اراک، ساری و سیستان و بلوچستان در این ساختار حضور دارند. به گفته وی، یکی از اعضای فعال تیم که در برنامه معرفی پشت تریبون حضور داشته از سیستان و بلوچستان است.
ابراهیم‌زاده از برنامه توسعه جغرافیایی تیم خبر داده و گفته است که در ماه‌های آینده، پس از گذراندن دو دوره آموزشی مقدماتی، شعبه شیراز نیز افتتاح خواهد شد. مذاکرات برای راه‌اندازی این واحد انجام شده و تشکیل رسمی تیم در این شهر قطعی است.
به گفته وی، مسیر فعالیت تیم CS12 مبتنی بر یادگیری تدریجی، توسعه مهارت‌های فنی، ایجاد هم‌افزایی میان اعضا و تلاش برای شکل‌دادن به زیرساخت انسانیِ پایدار در علوم کامپیوتر است؛ طرحی که به گفته ابراهیم‌زاده می‌تواند گامی مؤثر در جهت کاهش شکاف آموزشی و تربیت نسل جدید متخصصان ایرانی در حوزه فناوری اطلاعات قلمداد شود.
عضو تیم استارتاپی CS12 در ادامه توضیح فعالیت‌های این مجموعه با اشاره به جزئیات ساختار آموزشی و پلتفرم طراحی‌شده توسط تیم، اظهار کرد: هدف از ایجاد این سایت، تسهیل فرآیند یادگیری گام‌به‌گام برای علاقه‌مندان تازه‌وارد به دنیای کامپیوتر بوده است تا آموزش‌های بنیادی به شکل استاندارد و طبقه‌بندی‌شده در دسترس باشد.
ابراهیم‌زاده توضیح داد: این پلتفرم به گونه‌ای طراحی شده است که فردی در سطح مبتدی ابتدا با محتوای ساده‌تر نظیر انیمیشن‌ها و ویدیوهای آموزشی کار را آغاز می‌کند؛ اما در مراحل پیشرفته‌تر که مباحث تخصصی‌تر می‌شود و منابع ویدیویی کمتر در دسترس هستند، فرآیند یادگیری بر پایه مطالعه متون تخصصی شکل می‌گیرد. به همین منظور، تیم CS12 محتوای نوشتاری را با زبان ساده و کاربردی تدوین کرده است تا مخاطب بتواند مفاهیم فنی را به شکلی درک‌پذیر مطالعه کند.
وی اعلام کرد: پس از مرحله مطالعه، هر هفته دو نشست تخصصی برگزار می‌شود که شامل بخش آموزش و بخش مهارت‌های نرم (Soft Skills) است. در بخش آموزش، موضوعاتی که طی هفت روز گذشته مطالعه و تمرین شده‌اند به‌صورت عمیق مورد بحث قرار گرفته و شرکت‌کنندگان ضمن انجام پروژه‌های عملی، خطاهای احتمالی خود را مشاهده و اصلاح می‌کنند.
ابراهیم‌زاده تصریح کرد: در این فرایند، تیمی با عنوان «تیم خواننده» یا تیم تأییدکننده (Verifier) حضور دارد که مباحث آموزشی ارائه‌شده را در لحظه بازبینی و تأیید می‌کند. در صورت وجود اشتباه، اصلاح لازم انجام می‌شود و مخاطبان نیز می‌توانند پرسش‌های خود را به شکل ناشناس مطرح کنند تا پاسخ مستقیماً بدون وقفه در روند جلسه، برایشان ارسال شود. در پایان نشست نیز نتیجه‌گیری کلی از بحث ارائه می‌شود تا مسیر آموزش منظم بماند.
وی در تحلیل وضعیت فعلی دانشگاه‌ها و بازار کار تأکید کرد: بسیاری از دانشجویان پس از ورود به دانشگاه با خلأ شغلی مواجه می‌شوند؛ به‌ویژه در رشته علوم کامپیوتر که آموزش دانشگاهی آشنایی کافی با نیازهای بازار کار ندارد. برخی دانشجویان حتی در میانه تحصیل رشته را رها می‌کنند زیرا با هدف بازار کار ارتباط پیدا نمی‌کند. یادگیری مهارت‌هایی نظیر طراحی شبکه، برنامه‌نویسی سیستمی و درک زیرساخت‌های نرم‌افزاری می‌تواند مسیر شغلی پایدار و با درآمد بیشتر ایجاد کند و این دقیقاً همان هدفی است که تیم CS12 دنبال می‌کند.
وی برنامه تیم را مبتنی بر تیم‌سازی در حوزه زیرساخت‌های فنی شبکه دانسته و گفت: اعضای تیم آموزش می‌بینند تا بتوانند پروتکل‌های شبکه را طراحی و پیاده‌سازی کنند.
وی با اشاره به ساختار فنی نرم‌افزارهایی نظیر تلگرام، گفته است سرعت بالای این پلتفرم ناشی از ویژگی‌های پروتکلی آن است و اگر ایران بتواند تیم‌هایی با تخصص مشابه در این سطح تربیت کند، می‌توان بهبود قابل‌توجهی در عملکرد زیرساخت‌های اینترنتی کشور ایجاد کرد، حتی اگر این ارتقا محدود و تدریجی باشد.
به گفته ابراهیم‌زاده، دوره نخست آموزشی این تیم بر برنامه‌نویسی پایه متمرکز است. در این دوره، شرکت‌کنندگان مفاهیم بنیادین برنامه‌نویسی را به‌صورت کاربردی و عمیق می‌آموزند و پس از سه ماه وارد مرحله اجرای پروژه‌های واقعی می‌شوند. این پروژه‌ها بخش‌هایی از نیاز بازار کار را پوشش می‌دهند و مشابه ساختار نرم‌افزارهای ایرانی نظیر بله و سایر سامانه‌های پرداخت طراحی شده‌اند.
وی افزود: در ادامه مسیر آموزشی، شرکت‌کنندگان یاد می‌گیرند چگونه سیستم‌های توزیع‌شده طراحی کنند؛ موضوعی که به گفته وی می‌تواند ارزش اقتصادی قابل‌توجهی برای شرکت‌های هاستینگ ایرانی به همراه داشته باشد.
ابراهیم‌زاده تأکید کرد: مخاطبان این برنامه آموزشی شامل تمام اقشار جامعه هستند و افراد با هر سطح دانش می‌توانند از طریق مطالعه مستقل یا شرکت در برنامه‌های سایت، فرآیند یادگیری را آغاز کنند. در پلتفرم طراحی‌شده، ابزارهایی عرضه شده‌اند که امکان یادگیری مبتنی بر تعامل را فراهم می‌کنند؛ به‌گونه‌ای که کاربر می‌تواند متن آموزشی را انتخاب، هایلایت یا یادداشت‌گذاری کند، یادداشت‌ها را با سایر کاربران به اشتراک بگذارد و از تجربه آنان در روند یادگیری بهره‌مند شود.
در پایان، ابراهیم‌زاده اعلام کرد: پس از گذشت سه ماه از آغاز دوره، شرکت‌کنندگان وارد فاز پروژه عملی خواهند شد و تلاش می‌کنند تمام آموخته‌های نظری و کاربردی خود را در بستر واقعی بازار کار به اجرا بگذارند؛ روندی که به گفته وی هدف نهایی تیم CS12 یعنی پیوند آموزش تخصصی با نیازهای واقعی بازار فناوری اطلاعات را محقق می‌سازد.
عضو تیم استارتاپی CS12 درباره مرحله معرفی عمومی فعالیت‌ها و ساختار توسعه این مجموعه، از شکل‌گیری شبکه‌های جدید آموزشی و مدل‌های کسب‌وکار مبتنی بر الگوریتم‌های بهینه خبر داد.
وی اعلام کرد: در حال حاضر چند سایت زیرمجموعه تیم فعال هستند و یکی از مهم‌ترین آن‌ها یک پلتفرم است؛ شبکه‌ای اجتماعی تخصصی که تنها محتوای آموزشی در آن تأیید و منتشر می‌شود و هیچ‌گونه محتوای غیرآموزشی در آن مجاز نیست. این شبکه به گفته ابراهیم‌زاده، با هدف ارتباط منظم میان کاربران علاقمند به یادگیری علوم کامپیوتر طراحی شده و هم‌زمان با پلتفرم آموزشی اصلی تیم به‌صورت موازی فعالیت دارد.
وی اضافه کرده که تیم CS12 علاوه بر پلتفرم اختصاصی، از طریق گروه‌های تخصصی در شبکه‌های اجتماعی نظیر تلگرام و سایر بسترهای مجازی فعالیت منظم دارد. هدف نهایی، تشکیل تیم‌هایی است که بتوانند استارتاپ‌هایی با ساختار فناورانه و مبتنی بر الگوریتم‌های بومی راه‌اندازی کنند. در مسیر طراحی مدل‌های کسب‌وکار، تیم موفق شده است طبقه‌بندی دقیقی از عملکرد الگوریتم‌ها و نحوه بهره‌گیری از آن‌ها تدوین کند.
وی با اشاره به بررسی‌های تخصصی انجام‌شده در شرکت‌های بزرگ فعال در حوزه نرم‌افزار، گفته است موارد متعددی مشاهده شده که الگوریتم‌های مورد استفاده در این شرکت‌ها با میلیون‌ها کاربر، قابل بهینه‌سازی جدی بوده‌اند و تیم CS12 قادر است نسخه طراحی‌شده و کارآمدتری از این الگوریتم‌ها ارائه دهد. در برخی موارد شخصاً وارد فاز آزمایشی یا عملیاتی شرکت‌ها شده تا صحت عملکرد الگوریتم‌های جایگزین را بررسی کند.
ابراهیم‌زاده بیان کرد: یکی از اهداف کلیدی تیم، پرورش نیروهای متخصص داخلی است تا به جای جذب نیروی خارجی یا مهاجرت استعدادهای فنی، اعضا از درون کشور با حمایت مستمر تربیت شوند. هزینه بالای جذب توسعه‌دهندگان برجسته و محدودیت دسترسی به آنان باعث شده است تیم CS12 به سمت تربیت نیروهای بومی متخصص در زمینه‌های عمیق‌تر همچون طراحی شبکه، توسعه سیستم‌های توزیع و تولید استارتاپ‌های سطح پایین حرکت کند.
وی در تشریح حوزه‌های فنی مورد توجه تیم، از تمرکز بر زبان‌های سطح پایین برنامه‌نویسی نام برده و گفت: بسیاری از سیستم‌های بانکی ایران هنوز از زبان‌هایی مانند پرولوگ (Prolog) استفاده می‌کنند، که متخصصان آن در کشور بسیار محدودند. آموزش و تربیت تیم‌هایی که به این زبان‌ها تسلط داشته باشند می‌تواند در رفع بخش زیادی از مشکلات نرم‌افزاری زیرساخت‌های بانکی و شبکه‌ای کشور مؤثر باشد.
ابراهیم‌زاده در توضیح ترکیب گروه اصلی اظهار کرد: تیم مرکزی تهران از 20 نفر تشکیل شده و اعضای آن عمدتاً از دانشگاه‌های مختلف کشور از جمله دانشگاه شهید بهشتی، دانشگاه تهران و دانشگاه آزاد اسلامی انتخاب شده‌اند. محور فعالیت علمی تیم بر پایه علوم کامپیوتر است. نامه‌نگاری رسمی جهت همکاری دانشگاهی با این انجمن نیز انجام شده است.
وی حمایت نهادی، به‌ویژه در زمینه تأمین مکان برگزاری رویدادها را از اولویت‌های فوری تیم دانسته و گفت: اگر حامیان آموزشی و فناورانه وارد شوند، زیرساخت محتوایی و کتاب‌های آموزشی قبلاً آماده شده و امکان گسترش فعالیت وجود دارد.
ابراهیم‌زاده از اساتید دانشگاه‌ها و متخصصانی که توانایی آموزش مفاهیم علمی با سطح بالا را دارند دعوت کرده تا در پروژه‌های آموزشی CS12 مشارکت کنند. اعضای تیم در حال طراحی ماژول‌هایی هستند که به تحلیل نحوه تفکر انسان و درک شناختی دانشجو در هنگام آموزش می‌پردازند تا بتوانند آموزش را با ساختار ذهنی یادگیرنده هماهنگ کنند.
وی با اشاره به ترکیب مهارتی اعضا گفت: اکثر اعضای تیم برنامه‌نویس هستند اما بنا بر نیاز پروژه‌ها، در زمینه‌های جانبی از جمله تولید بازی، تصویرسازی، ویراستاری و طراحی برای بخش‌های مختلف نیز مهارت کسب کرده‌اند. این تنوع مهارتی به گفته او به‌دلیل ضرورت درک جامع فرایندهای تولید محتوا و نرم‌افزار شکل گرفته است.
ابراهیم‌زاده در جمع‌بندی تأکید کرد: چالش اصلی در مسیر رشد تیم، نبود فرهنگ پایدار تیم‌سازی فناورانه در کشور است. بسیاری از فعالیت‌های گروهی در ایران صرفاً برای شبکه‌سازی اجتماعی تشکیل می‌شوند و نه برای همکاری فنی مؤثر، در حالی‌که هدف CS12 ایجاد تیم‌هایی است که بتوانند از پایه مباحث علمی و الگوریتمی را توسعه دهند و در آینده به بخش زیرساختی فناوری کشور وارد شوند.
عضو تیم استارتاپی CS12 با نگاهی انتقادی به وضعیت شبکه‌سازی فناورانه در کشور، فقدان خروجی‌های عملی از این اجتماعات را یکی از مشکلات اصلی اکوسیستم نوآوری ایران دانسته است.
وی اظهار کرد: در بسیاری از شبکه‌های اجتماعی و گروه‌های فناوری که طی 5 تا 20 سال اخیر در ایران شکل گرفته‌اند، عملاً هیچ پروژه فنی قابل توجه یا استارتاپ موفقی راه‌اندازی نشده و حتی وب‌سایت‌های آن‌ها از استانداردهای حرفه‌ای فاصله دارند. ابراهیم‌زاده این مسئله را ناشی از نبود محور فنی و کار تیمی مؤثر در این مجموعه‌ها دانسته و تأکید کرده که هدف تیم CS12، پرکردن همین خلأ و تبدیل شبکه‌سازی صرف به تیم‌سازی واقعی با خروجی‌های فناورانه است.
وی تصریح کرد: اکنون تیم در حال تمرکز بر مباحث سطح پایین علوم کامپیوتر است؛ حوزه‌ای که به گفته او، پایه بسیاری از پیشرفت‌های هوش مصنوعی و زیرساخت‌های نرم‌افزاری است. اعضای گروه در حال آموزش مبانی ریاضی تا سطحی هستند که بتوانند بعدها وارد مباحث پیشرفته‌تر در زمینه هوش مصنوعی شوند و پروژه‌های مرتبط با آن را توسعه دهند. ابراهیم‌زاده این مسیر را مقدمه‌ای برای شکل‌گیری استارتاپ‌های علمی و پژوهشی جدید دانسته است.
وی با اشاره به محدودیت منابع مالی، تأکید کرده که تیم CS12 اگرچه از نظر بودجه در سطح پایین قرار دارد، اما از ظرفیت انسانی و استعداد بالا برخوردار است و اعضای آن توانایی یادگیری، رشد و اجرای پروژه‌های مستقل را دارند. این استعداد بالقوه می‌تواند در صورت فراهم شدن توان مالی و پشتیبانی نهادی، به سطح بالایی از توانمندی فنی و کارآفرینی تبدیل شود.