در جهانی که میلیاردها دلار در بازارهای مالی جابه‌جا می‌شود، صدها میلیون انسان هنوز با کمتر از سه دلار در روز زندگی می‌کنند. آفریقا کانون این فاجعه خاموش است.
نورنیوز گروه اقتصادی: بر پایه تازه‌ترین داده‌های بانک جهانی، ۲۳ کشور از ۳۰ کشور دارای بیشترین نرخ فقر شدید در جهان در قاره آفریقا قرار دارند. این رقم یعنی تقریباً نیمی از جمعیت این قاره با درآمدی کمتر از سه دلار در روز زندگی می‌کنند؛ سطحی از محرومیت که حداقل نیازهای غذایی، بهداشتی و آموزشی را تأمین نمی‌کند.
در صدر جدول، جمهوری دموکراتیک کنگو (DRC) با ۸۵.۳ درصد جمعیت زیر خط فقر قرار دارد. با وجود ذخایر عظیم کبالت، طلا و الماس، جنگ‌های داخلی، فساد و سوء‌مدیریت، اقتصاد این کشور را فلج کرده است. پس از آن، موزامبیک با ۸۲.۲ درصد، مالاوی با ۷۵.۴ درصد، بوروندی با ۷۴.۲ درصد و زامبیا با ۷۱.۷ درصد در رتبه‌های بعدی قرار دارند؛ کشورهایی که با وجود خاک حاصل‌خیز و منابع طبیعی فراوان، از ضعف سرمایه‌گذاری، تورم بالا و نهادهای ناکارآمد رنج می‌برند.
جمهوری آفریقای مرکزی (CAF) با ۷۱.۶ درصد نیز از فقیرترین کشورهای جهان است. پس از آن، نیجر (۶۰.۵ درصد) و اوگاندا (۵۹.۸ درصد) در شرق قاره، با ترکیب جمعیت جوان و فرصت‌های محدود اقتصادی مواجه‌اند؛ شکافی که می‌تواند در آینده بحران‌های اجتماعی تازه‌ای بیافریند.
از زیمبابوه تا اتیوپی؛ ملت‌هایی در حصار فقر
در جنوب آفریقا، زیمبابوه با ۴۹.۲ درصد و کنیا با ۴۶.۴ درصد از فقر گسترده رنج می‌برند. بحران ارزی، بدهی خارجی و تورم افسارگسیخته در این کشورها، امکان اصلاح اقتصادی را دشوار کرده است. در غرب قاره، بورکینافاسو (۴۲.۱ درصد)، گینه بیسائو (۳۹.۹ درصد)، چاد (۳۹.۵ درصد) و اتیوپی (۳۸.۶ درصد) درگیر پیامدهای ناامنی، مهاجرت و ضعف خدمات عمومی هستند.
در ساحل غربی، مالی با ۳۶.۱ درصد و توگو با ۳۴.۷ درصد هنوز درگیر میراث استعمار و ساختار اقتصادی تک‌محصولی‌اند. بنین (۲۷.۲ درصد) و کامرون (۲۶.۷ درصد) با وجود منابع کشاورزی و انرژی، نتوانسته‌اند به توسعه پایدار دست یابند.
از کوزوو تا بنگلادش؛ چهره جهانی فقر
خارج از آفریقا، فقر شدید چهره‌ای جهانی دارد. کوزوو در اروپا با ۲۵ درصد فقیرترین کشور اروپاست؛ نتیجه سال‌ها جنگ، بیکاری و نبود سرمایه‌گذاری پایدار. در غرب آفریقا، گامبیا (۲۲ درصد) و ساحل عاج (۲۰.۹ درصد) نیز از نابرابری شدید طبقاتی رنج می‌برند.
در اقیانوس آرام، وانواتو با ۱۹.۵ درصد به‌دلیل تغییرات اقلیمی، طوفان‌ها و وابستگی اقتصادی به گردشگری، در معرض آسیب شدید قرار دارد. سنگال (۱۷.۹ درصد) نیز با وجود ثبات نسبی سیاسی، از ضعف در توزیع عادلانه ثروت رنج می‌برد.
در آمریکای لاتین، هندوراس (۱۷ درصد) و گواتمالا (۹.۷ درصد) با اقتصادهای نابرابر و وابستگی بالا به صادرات مواد اولیه، همچنان از فقر ساختاری رهایی نیافته‌اند.
در خاورمیانه، سوریه با ۱۶.۵ درصد فقیرترین کشور منطقه است؛ جنگ و تحریم‌ها اقتصاد آن را ویران کرده است. در آسیا، فیلیپین با ۱۱.۵ درصد فقیرترین کشور قاره محسوب می‌شود، جایی که بیش از ۱۲ میلیون نفر در فقر شدید زندگی می‌کنند. پس از آن، موریتانی (۱۰.۲ درصد)، گینه استوایی (۸.۸ درصد) و بنگلادش (۸ درصد) در پایین‌ترین رده‌ها قرار دارند. جالب آن‌که گینه استوایی با وجود درآمد نفتی بالا، یکی از نابرابرترین کشورهای جهان است.
ایران در تراز فقر جهانی؛ کم‌فقر در آمار، پرچالش در معیشت
در مقیاس جهانیِ فقر شدید ــ یعنی زندگی با کمتر از سه دلار در روز بر اساس قدرت خرید (PPP) ــ ایران در زمره‌ی کشورهای دارای کمترین نرخ فقر قرار دارد. بر پایه داده‌های بانک جهانی، سهم جمعیتی که در ایران با کمتر از سه دلار در روز زندگی می‌کنند کمتر از یک درصد برآورد می‌شود؛ عددی بسیار پایین‌تر از میانگین جهانی ۹ درصد و فاصله‌ای چشمگیر با میانگین ۴۵ درصدی قاره آفریقا. با این حال، این شاخص تنها چهره‌ای محدود از واقعیت اقتصادی کشور نشان می‌دهد. زیرا گرچه فقر شدید در ایران نسبتاً کنترل‌شده است، اما فقر نسبی و فشار معیشتی ناشی از تورم بالا، کاهش قدرت خرید و نابرابری منطقه‌ای، موجب شده تا بخش قابل‌توجهی از خانوارهای شهری و روستایی در آستانه فقر یا در محدوده درآمدی نزدیک به آن قرار گیرند.
فقر؛ در نتیجه چه عواملی است؟
کارشناسان توسعه بر این باورند که فقر شدید حاصل کمبود منابع نیست، بلکه نتیجه فساد، ناکارآمدی، جنگ و بی‌عدالتی در توزیع ثروت است. بدون اصلاح ساختارهای حکمرانی، سرمایه‌گذاری در آموزش و سلامت، و مبارزه با فساد، فقر همچنان چهره غالب در بسیاری از کشورها باقی خواهد ماند؛ حتی در سرزمین‌هایی که از منابع طبیعی لبریزند.