ام‌آی۶ و پروژه تجزیه شامات

نورنیوز-گروه بین‌الملل: ریچارد مور، رئیس سرویس اطلاعات خارجی بریتانیا (ام‌آی‌۶)، با اعلام تماس‌های پنهانی لندن با هیأت تحریرالشام و ابومحمد الجولانی، پرده‌ای از شیوه‌های پنهان‌نگهداری و ابزارمندکردن گروه‌های مسلح توسط بازیگران خارجی را کنار زد. این اقرار رسمی به‌عنوان یک مدرک راهبردی نه تنها اعتبار ادعاهای ضدتروریستی غرب را زیر سؤال می‌برد، بلکه ضرورت بازنگری در سازوکارهای سیاست خارجی و اطلاعاتی کشورهای منطقه را به‌وضوح نشان می‌دهد.

نخست؛ ماهیت «مبارزه با تروریسم» زیر ذره‌بین

ادعای مبارزه با تروریسم همواره توجیهی برای مداخلات خارجی بوده است. اما وقتی نهادهای اطلاعاتی یک قدرت غربی ارتباط مستقیم یا حمایتی با گروه‌هایی که خود پیش‌تر به‌عنوان «تروریست» شناخته شده‌اند برقرار می‌کنند، مرز میان «ابزار سیاست» و «تروریسم دولتی» محو می‌شود. این دوگانه‌ی اعلامی در عمل مشروعیت‌بخشی به مداخلات را تضعیف کرده و اعتماد بین‌المللی را کاهش می‌دهد.

دوم؛ تداوم الگو و بستر تاریخی

اعتراف اخیر در امتداد یک الگوی تاریخی قرار دارد: از دوران کمپانی هند شرقی تا مداخلات معاصر، بریتانیا الگوهایی از بهره‌برداری از خشونت سازمان‌‌یافته برای اهداف ژئوپلیتیک نشان داده است. این الگو در قالب حمایت‌های نیابتی، ایجاد شبکه‌های مخفی، و هم‌پیمانی‌های اطلاعاتی تجدید می‌شود؛ از این رو، افشای اخیر را باید ادامه‌ی یک روند بلندمدت دید که پیامدهای ساختاری برای منطقه و فراتر از آن دارد.

سوم؛ پیامدهای منطقه‌ای و استراتژیک

حمایت پنهانی از بازیگران مسلح موجب فرسایش ساختار امنیتی و اجتماعی کشور میزبان می‌شود، روند حل سیاسی بحران‌ها را مختل می‌کند و روایت‌های ضدغرب را تقویت می‌نماید. همچنین، چنین اقداماتی به تقویت گروه‌های افراطیِ فرصت‌طلب می‌انجامد و رقابت‌های ژئوپلیتیک را تشدید می‌کند. از منظر کشورهای منطقه، این رفتارها محرکی برای تقویت هماهنگی و واکنش جمعی در برابر مداخلات خارجی است.

چهارم؛ راهبردهای مقابله و توصیه‌های عملی

پاسخ موثر باید چندبعدی باشد: ۱) تقویت همکاری اطلاعاتی منطقه‌ای و تبادل داده برای کشف و خنثی‌کردن کانال‌های حمایتی؛ ۲) استفاده از ابزارهای حقوقی و رسانه‌ای برای افشای اسناد و مسئولیت‌گذاری بین‌المللی؛ ۳) ترویج سازوکارهای شفافیت و نظارت بر عملیات نهادهای اطلاعاتی برای جلوگیری از سوءاستفاده؛ ۴) تقویت سیاست‌های داخلی کاهش‌زایِ رشد افراط‌گرایی شامل عدالت اجتماعی، بازسازی سیاسی و اقتصادی، و گسترش ظرفیت‌های گفت‌وگو و میانجی‌گری.
افشاگری ام‌آی‌۶ باید به‌مثابه فرصتی برای بازخوانی سیاست‌های امنیتی و خارجی دیده شود؛ بدون شفافیت و پاسخگویی، اقدامات ظاهراً تاکتیکی می‌توانند به توسعه بحران‌ها و تضعیف منافع بلندمدت بازیگران خارجی و منطقه‌ای منجر شوند. تنها از طریق همگرایی سیاسی، تقویت سازوکارهای نظارتی و دیپلماسی فعال می‌توان چرخه خشونت را شکست و مسیر بازسازی و ثبات را هموار کرد.