ایران در سال 1401 با ثبت 137٬198 مورد جدید سرطان، در میان کشورهای منطقه جایگاه بالایی دارد. پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد که این رقم تا سال 1404 به 160٬000 مورد برسد، اما نرخ مرگ‌ومیر استانداردشده کاهش یافته و امید به زندگی بیماران افزایش یافته است.
نورنیوز-گروه اجتماعی: آمارها نشان می‌دهد که بروز سرطان در ایران روندی صعودی دارد و سالانه تعداد مبتلایان به‌طور قابل توجهی افزایش می‌یابد.
این رشد عمدتاً ناشی از سالمندتر شدن جمعیت، تغییر سبک زندگی، افزایش عوامل خطر مانند چاقی، کم‌تحرکی و مصرف دخانیات و الکل است. همچنین بهبود ثبت و گزارش‌دهی موارد سرطان، تصویر دقیق‌تری از این بیماری ارائه می‌کند.
پیش‌بینی‌ها حاکی از آن است که تعداد موارد جدید سرطان در سال ۱۴۰۴ به ۱۶۰٬۰۰۰ خواهد رسید، یعنی افزایشی حدود ۴۲.۶ درصد نسبت به سال ۱۴۰۱.
سبک زندگی؛ عامل کلیدی افزایش سرطان
تحلیل روندهای سلامت نشان می‌دهد که تغییرات سبک زندگی نقش مهمی در افزایش بروز سرطان دارد.
کم‌تحرکی: بخش قابل توجهی از جمعیت فعالیت بدنی کافی ندارند و برنامه‌های ملی کاهش کم‌تحرکی تاکنون به اهداف تعیین‌شده نرسیده است.
مصرف دخانیات و الکل: استفاده از سیگار و قلیان، به‌ویژه در میان زنان، افزایش یافته و خطر ابتلا به انواع سرطان‌ها از جمله ریه، گوارش و خون را بالا برده است.
آلودگی محیطی: آلودگی هوا، آب و خاک می‌تواند زمینه‌ساز ابتلا به سرطان‌های مختلف باشد.
بیماری‌های زمینه‌ای: دیابت، چاقی و فشار خون از عوامل مؤثر در افزایش ریسک سرطان محسوب می‌شوند.
این داده‌ها نشان می‌دهد که بدون اصلاح سبک زندگی و اقدامات پیشگیرانه، روند افزایشی بروز سرطان ادامه خواهد داشت.
کاهش مرگ‌ومیر استانداردشده
با وجود افزایش تعداد مبتلایان، نرخ مرگ‌ومیر استانداردشده سنی طی سه دهه گذشته کاهش یافته است.
این روند مثبت ناشی از تشخیص زودهنگام، بهبود کیفیت درمان، توسعه مراکز سرطان‌شناسی و افزایش آگاهی عمومی است.
تحلیل داده‌های مطالعات بار بیماری (GBD) نشان می‌دهد که مرگ‌ومیر ناشی از سرطان کاهش یافته است، هرچند برخی سرطان‌ها مانند لوزالمعده و تخمدان همچنان روند افزایشی دارند.
تفاوت‌های جغرافیایی و الگوی جنسیتی
بروز سرطان در ایران به‌طور قابل توجهی در مناطق مختلف متفاوت است.
در شمال و شمال‌غرب، سرطان معده با شیوع بالاتر مشاهده می‌شود که با عوامل محیطی و شیوع هلیکوباکتر پیلوری مرتبط است.
در جنوب و شرق، سرطان‌های کولورکتال و پستان روند افزایشی دارند و بیشتر با تغییر سبک زندگی و رژیم غذایی مرتبط هستند.
از لحاظ جنسیتی، مردان بیشتر با سرطان معده، پروستات و ریه مواجه‌اند و زنان با سرطان پستان، معده و کولورکتال.
این تفاوت‌ها اهمیت برنامه‌ریزی منطقه‌ای و سیاست‌های هدفمند پیشگیری و درمان را برجسته می‌کند.
سیاست‌ها و توصیه‌های راهبردی
برای مقابله با افزایش بروز سرطان و حفظ روند کاهش مرگ‌ومیر، اقدامات راهبردی ضروری است:
گسترش غربالگری هدفمند برای سرطان‌های شایع مانند پستان و کولورکتال
ارتقاء آگاهی عمومی درباره عوامل خطر و سبک زندگی سالم
تقویت ثبت داده‌های سرطان و استفاده از اطلاعات برای سیاست‌گذاری منطقه‌ای
توسعه دسترسی به درمان و مراقبت حمایتی در سطح ملی
توجه ویژه به تفاوت‌های جغرافیایی و جنسیتی و اصلاح سبک زندگی می‌تواند برنامه‌ریزی‌های منطقه‌ای را مؤثرتر سازد.