مذاکرات اخیر ایران و آژانس در وین نشان داد که جمهوری اسلامی همچنان مسیر همکاری فنی و حرفه‌ای را دنبال می‌کند، اما این روند در گرو پرهیز آژانس از سیاست‌ورزی و بازگشت اروپا و آمریکا به تعهدات برجامی است. آینده پرونده هسته‌ای در نقطه‌ای حساس میان «دیپلماسی» و «مکانیسم ماشه» قرار گرفته است.
نورنیوز- گروه بین‌الملل: آخرین دور گفت‌وگوهای ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در وین بار دیگر بر پایبندی تهران به همکاری‌های حرفه‌ای تأکید داشت. رضا نجفی، نماینده دائم ایران در آژانس، تصریح کرد که چارچوب همکاری‌ها بر اساس قوانین داخلی و بین‌المللی بازتعریف شده و هدف، تدوین شیوه‌نامه‌ای جدید برای تعاملات آینده است. این رویکرد نشان می‌دهد ایران ضمن دفاع از حقوق قانونی خود، به دنبال استمرار همکاری در چارچوبی شفاف است.
با این حال، پیشرفت ملموس در مذاکرات محدود بوده و تهران بار دیگر هشدار داده که هرگونه جهت‌گیری سیاسی از سوی آژانس مسیر همکاری‌ها را مسدود خواهد کرد. جمهوری اسلامی یادآور شده است که اقدامات خرابکارانه آمریکا و رژیم صهیونیستی نباید بر روند فنی پرونده تأثیر بگذارد و تنها مبنای معتبر، قوانین مجلس و مقررات بین‌المللی است.
اروپا؛ از شعار دیپلماسی تا تناقض عملی
در موازات مذاکرات ایران و آژانس، تعاملات اخیر با اروپا نیز اهمیت زیادی دارد. سه کشور اروپایی و اتحادیه اروپا از یک سو بر ضرورت حفظ دیپلماسی تأکید می‌کنند، اما در عمل از اجرای تعهدات خود شانه خالی کرده‌اند. تناقض در گفتار و رفتار آنان، از ابتدا مانع اصلی در مسیر گفت‌وگوها بوده است.
تماس تلفنی اخیر وزرای خارجه آلمان، فرانسه و انگلیس با عباس عراقچی نیز نمونه‌ای روشن از این تناقض است؛ جایی که در ظاهر از ادامه دیپلماسی سخن گفتند، اما در عمل تهدید به استفاده از مکانیسم ماشه را پیش کشیدند. تهران به صراحت اعلام کرده است طرف ناقض توافق، صلاحیت استفاده از ابزار ماشه را ندارد. این اقدام، نقض آشکار روح برجام و اصل حسن‌نیت در روابط بین‌الملل است.
مکانیسم ماشه؛ ابزار فشار یا تهدید ساختگی؟
بر اساس قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت، مکانیزم ماشه برای بازگرداندن تحریم‌ها علیه طرف ناقض توافق پیش‌بینی شده است. اما اروپا و آمریکا در حالی از این ابزار سخن می‌گویند که خود عامل اصلی بحران هسته‌ای بوده‌اند. در واقع، استفاده طلبکارانه از ماشه علیه ایران که همچنان همکاری فنی خود را ادامه می‌دهد، معنایی جز نقض حقوق بین‌الملل ندارد.
اکنون و با نزدیک شدن به پایان ماه اوت، پرسش اصلی آن است که آیا اروپا و آمریکا این مکانیزم را فعال خواهند کرد یا با تمدید قطعنامه ۲۲۳۱ به
دنبال حفظ اهرم فشار خود هستند؟ براوردها نشان می‌دهد احتمال تمدید اندکی افزایش یافته، اما در هر صورت اروپایی‌ها این ابزار را کنار نخواهند گذاشت و سعی خواهند کرد از این اهرم برای نگاه داشتن خود در پرونده هسته‌ای ای ایران استفاده کنند. نقش آمریکا نیز در این میان می تواند حائز اهمیت باشد؛ واشنگتن می‌تواند با جلوگیری از تمدید، فشارها را تشدید کند یا برای مدیریت بحران با اروپا همراه شود.
چشم‌انداز آینده؛ انتخاب میان عقلانیت و بحران
پرونده هسته‌ای ایران در نقطه‌ای حساس قرار دارد؛ جایی که تصمیمات بازیگران اصلی می‌تواند آینده دیپلماسی را رقم بزند. ایران بارها نشان داده آماده همکاری سازنده و شفاف است، اما اروپا و آمریکا باید ثابت کنند که به تعهدات بین‌المللی خود پایبند هستند. ادامه مسیر تهدید و فشار، تنها موجب تشدید بی‌اعتمادی و کاهش امکان تعامل سازنده خواهد شد.
واقعیت آن است که آینده این پرونده بیش از آنکه در گرو متن قطعنامه‌ها باشد، وابسته به میزان اراده سیاسی و صداقت طرف‌های مقابل است. اگر اروپا و آمریکا واقعاً خواهان جلوگیری از بحران‌های جدید هستند، باید از سیاست‌های دوگانه فاصله بگیرند و زبان دیپلماسی را نه در کلمات، بلکه در عمل به نمایش بگذارند. ایران نشان داده آماده تعامل بر اساس احترام متقابل است؛ اکنون نوبت طرف‌های غربی است که از آزمون عقلانیت سربلند بیرون آیند.