پس از آخرین دیدار و مذاکرات بین نیکول پاشینیان، نخست وزیر ارمنستان و الهام علی‌اف، رییس‌جمهور آذربایجان که در ابوظبی برگزار شد، اطلاعاتی منتشر شد که نشان می‌داد دستور کار اصلی این نشست موضوع به اصطلاح کریدور زنگزور بوده است.
نورنیوز-گروه سیاسی: اولین اظهارات همزمان با آن دیدار توسط (مناتسکان صافاریان)، معاون وزیر امور خارجه ارمنستان ایراد شد که در اظهاراتی غیرمنتظره گفت: «ارمنستان در صورت حفظ اصول مخالف واگذاری کریدور از طریق برون‌سپاری نیست.» همان زمان با این اظهارات، توماس باراک، سفیر ایالات متحده در ترکیه نیز گفت: «امریکا پیشنهاد ترکیه برای اجاره صد ساله این کریدور را از طریق یک شرکت خصوصی پذیرفته است.»
سپس خبرگزاری‌های باکو، به همین موضوع اشاره و موضوع کریدور را بحث اصلی دیدار پاشینیان و علی اف معرفی کردند. از آنجا که ارمنستان رسما یک کشور مستقل است، واگذاری یک بخش مهم و استراتژیک از سرزمین به یک شرکت خارجی آن هم بدون همه‌پرسی، اقدامی بی‌سابقه است. ولی به نظر می‌رسد که برای دولتمردان کنونی ارمنستان، قالب «شرکت خصوصی» می‌تواند یک پوشش راحت و بی‌دردسر برای رهایی از اعتراضات احتمالی مردم تلقی شود.
با روشن شدن ابعاد این موضوع و روشنگری مطبوعات ارمنستان و ایران از خطرات این طرح و واکنش مقامات روسیه و ایران، پاشینیان از زبان افراد نزدیک به دولت کمی عقب‌نشینی کرد و اظهاراتی در خصوص اینکه دولت ارمنستان پیشنهاد اجاره 100 ساله کریدور را نپذیرفته و پیشنهادات مختلفی در حال بررسی است، موضوع را به تاخیر انداخت. همان‌طور که بنده در 9 سپتامبر 2023، در مصاحبه با یکی از خبرگزاری ارمنستان (شبکه تلویزیونی 168) به واگذاری کریدور به اتحاد ترکیه و آذربایجان اذعان کردم، امروز هم اصرار می‌کنم که این کار صورت گرفته و تنها بحث زمان مطرح است. پاشینیان و دولتش اکنون مشغول بستر‌سازی واگذاری کریدور و توجیه جامعه و به خصوص ایران است.
در این بین همراه کردن برخی کارشناسان ایرانی قفقاز و اوراسیا که لابی باکو در ایران محسوب می‌شوند، در توجیه منافع اقتصادی این کریدور برای ایران و ارمنستان جالب توجه است. دولت ارمنستان امروز در توجیه واگذاری کریدور به سود حاصل از منافع اقتصادی آن می‌پردازد در حالی که پروژه «کریدور زنگزور» در شکل فعلی خود هیچ توجیه تجاری یا اقتصادی ندارد و کارکرد ادعایی آن نه تجاری، بلکه ژئوپلیتیک است. تضمین حمل و نقل نظامی بدون مانع، نظامی کردن نخجوان، ایجاد پایگاه نظامی در آنجا، ایجاد یک سرپل ضد ایرانی و تضعیف نفوذ روسیه در منطقه از اهداف اصلی این کریدور است.
در واقع، این پروژه عنصری از یک نظم منطقه‌ای جدید خواهد بود که در آن ترکیه و آذربایجان با ادعای نقش رهبری در قفقاز جنوبی سعی خواهند کرد تا روسیه را بیرون رانده و نفوذ ایران را در مرزهای شمالی محدود کنند. همچنین معتقدم که موافقت ارمنستان با چنین قالبی، آغازگر از دست رفتن حاکمیت و حتی باعث درگیری جدیدی بین قدرت‌های منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای خواهد شد.
از طرف دیگر چنین پروژه‌ای برای ایران می‌تواند به:
- «تغییر موازنه ژئوپلیتیکی» در امتداد مرزهای شمالی
- گسترش نفوذ ترکیه
- حضور مستقیم امریکا در مرزهای شمالی
- قطع دسترسی ایران به ارمنستان، گرجستان و دریای سیاه
- وابستگی ایران به مسیر آذربایجان که توسط اسراییل کنترل می‌شود
- کاهش نقش ایران در طرح «یک کمربند، یک جاده» چین
منجر و اگر کنترل امور به باکو منتقل شود، تهران از اهرم فشار خود بر تجارت شمال، نه تنها با قفقاز جنوبی، بلکه با روسیه و اروپا نیز محروم خواهد شد.
پژوهشگر مسائل قفقاز و ترکیه