حمایت آشکار سه کشور اروپایی از تجاوز نظامی اسرائیل به ایران، مشروعیت آن‌ها را به عنوان مشارکت‌کننده در برجام به چالش کشیده است. عراقچی در نامه‌ای به سازمان ملل تأکید کرد که اروپا دیگر صلاحیت فعال‌سازی مکانیسم ماشه را ندارد و باید در شورای امنیت سلب صلاحیت شود.
نورنیوز-گروه سیاسی: تحولات ماه‌های اخیر، به‌ویژه حمایت آشکار سه کشور اروپایی (آلمان، فرانسه، بریتانیا) از تجاوز نظامی اسرائیل به ایران در جنگ ۱۲ روزه، نقطه پایانی بر جایگاه حقوقی این کشورها به‌عنوان «مشارکت‌کننده» در توافق برجام گذاشته است. چنانکه اولیانوف، نماینده روسیه در سازمان‌های بین‌المللی نیز صراحتاً تأکید کرده، این سه کشور دیگر نه از نظر حقوقی و نه اخلاقی صلاحیت استفاده از مکانیسم ماشه را ندارند.
اساس قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت که برجام بر پایه آن بنا شده، بر مبنای تعهدات متقابل، حسن نیت، و مشارکت سازنده کشورهای طرف توافق است. زمانی که سه کشور اروپایی در عمل، نه‌تنها به تعهدات برجامی خود پایبند نماندند، بلکه با تبعیت آشکار از سیاست فشار حداکثری آمریکا و حمایت مستقیم از اقدامات تجاوزکارانه اسرائیل، اصول بنیادین توافق را نقض کردند، عملاً جایگاه خود را به‌عنوان مشارکت‌کننده در این سازوکار از دست دادند.
حمایت از رژیمی که آشکارا مرتکب تجاوز نظامی به یک کشور عضو سازمان ملل شده، نه‌تنها ناقض منشور ملل متحد است، بلکه با روح و نص برجام که مبتنی بر صلح، امنیت و عدم توسل به زور است، در تضاد کامل قرار دارد. بنابراین، سه کشور اروپایی صلاحیت اخلاقی، حقوقی و سیاسی برای بهره‌گیری از سازوکار حل اختلاف برجام و به‌ویژه مکانیسم ماشه را به‌طور قطعی از دست داده‌اند.
جمهوری اسلامی ایران نیز، پس از خروج یک‌جانبه آمریکا از برجام در سال ۲۰۱۸، تمام مسیرهای پیش‌بینی‌شده در توافق برای حل‌وفصل اختلافات را طی کرد و در چارچوب بند ۳۶، اقدامات جبرانی خود را به‌صورت کاملاً حقوقی آغاز نمود. این در حالی است که سه کشور اروپایی نه‌تنها به تعهدات خود عمل نکردند، بلکه به بازوی اجرایی سیاست‌های خصمانه واشنگتن تبدیل شدند و در تجاوز نظامی اخیر علیه ایران، همسو با رژیم اسرائیل، نقش‌آفرینی کردند.
در این راستا، سید عباس عراقچی وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران، در نامه‌ای رسمی خطاب به آنتونیو گوترش دبیرکل سازمان ملل، رئیس شورای امنیت، خانم کایا کالاس نماینده عالی اتحادیه اروپا و اعضای شورای امنیت، دلایل و مستندات ایران درباره عدم صلاحیت سه کشور اروپایی را با صراحت تبیین کرد. وی تصریح نمود که این کشورها به دلیل قصور مستمر در عمل به تعهداتشان، همراهی با سیاست فشار حداکثری آمریکا، و مشارکت سیاسی و مادی در تجاوز نظامی غیرقانونی اخیر، جایگاه خود را به‌عنوان «شرکت‌کننده» در برجام از دست داده‌اند.
عراقچی در این نامه تأکید کرد: «سه کشور اروپایی نه‌تنها حق مشروعیت حقوقی برای فعال‌سازی سازوکارهای برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ را ندارند، بلکه هرگونه تلاش آنان در این زمینه اقدامی بی‌اعتبار، و از نظر حقوق بین‌الملل باطل است.»
وی همچنین با یادآوری رفتار متناقض تروئیکا نسبت به اصول شورا، هشدار داد که این کشورها نباید با سوءاستفاده از قطعنامه‌ای که خود به آن پایبند نبوده‌اند، اعتبار شورای امنیت را خدشه‌دار کنند.
در این رابطه لازم است موضوع سلب صلاحیت سه کشور اروپایی در شورای امنیت سازمان ملل مطرح و در قالب یک قطعنامه رویه‌ای (Procedural Resolution) که از حق وتو مصون است، به تصویب برسد. چنین اقدامی، نه تنها در راستای صیانت از منافع ملی ایران، بلکه برای حفظ اعتبار حقوقی و جایگاه سازمان ملل در مقابل زیاده‌خواهی‌های سیاسی غربی‌ها ضروری است.
تجربه شکست تلاش‌های مشابه آمریکا در سال ۲۰۲۰ برای فعال‌سازی مکانیسم ماشه، نمونه روشنی است از اینکه جامعه جهانی در برابر سوءاستفاده‌های ابزاری از سازوکارهای حقوقی ایستادگی خواهد کرد. ایران با تأکید بر آمادگی خود برای پاسخ به هرگونه اقدام خصمانه، بار دیگر اعلام کرده است که از دیپلماسی مسئولانه و گفت‌وگوهای معنادار، در صورت وجود حسن نیت واقعی، استقبال می‌کند.
واقعیت آن است که بازیگرانی که خود به اصول بنیادین توافق پایبند نمانده‌اند، نمی‌توانند مدعی حقوق ناشی از همان توافق باشند. شورای امنیت، به‌عنوان عالی‌ترین مرجع بین‌المللی، باید این واقعیت حقوقی را به رسمیت شناخته و با صدور قطعنامه‌ای روشن، به هرگونه تلاشی برای سوءاستفاده از برجام توسط کشورهای اروپایی پایان دهد.
جمهوری اسلامی ایران ضمن تأکید بر توانمندی خود در پاسخ به هرگونه اقدام خصمانه، بار دیگر آمادگی خود را برای بازگشت به مسیر دیپلماسی مسئولانه و مبتنی بر احترام متقابل اعلام کرده است. اما این مسیر تنها در صورتی معنا خواهد داشت که طرف‌های مقابل نیز به تعهدات خود بازگردند و از سیاست‌های ماجراجویانه دست بردارند.