درحالی‌که امارات با همراهی ترکیه و آذربایجان، تلاش دارد موازنه قفقاز را به سود خود تغییر دهد، ایران نیز با فعال‌سازی ظرفیت‌های انرژی، ترانزیتی و دیپلماسی منطقه‌ای، کوشیده با حفظ خطوط قرمز، مانع از تضعیف موقعیت راهبردی خود در منطقه شود.
نورنیوز-گروه اقتصادی: تحرکات تازه امارات متحده عربی در قفقاز جنوبی، نشان از ورود ابوظبی به عرصه رقابت‌های ژئوپلیتیکی جدید دارد؛ رقابتی که در آن ترکیه، آذربایجان و امارات در یک محور منطقه‌ای در حال بازتعریف نظم سیاسی ـ اقتصادی هستند. در همین چارچوب، محمد بن زاید، رئیس امارات، با سفر رسمی به ترکیه با رجب طیب اردوغان دیدار کرد؛ سفری که منجر به امضای چندین توافق‌نامه همکاری در حوزه‌های اطلاعاتی، کنسولی، صنعتی، انرژی و گردشگری شد.
این تحرکات بخشی از سیاست خارجی جدید امارات است که بر دیپلماسی اقتصادی، نفوذ منطقه‌ای و مشارکت در پروژه‌های راهبردی در مناطق ثالث متمرکز شده است. پس از عادی‌سازی روابط ابوظبی و آنکارا در سال ۲۰۲۱، این همکاری‌ها وارد مرحله عملیاتی شده و حضور مشترک این دو کشور در قفقاز جنوبی و آسیای مرکزی تقویت شده است.
امارات با سرمایه‌گذاری هدفمند در پروژه‌های زیرساختی، انرژی سبز، بازسازی مناطق جنگی در قره‌باغ و حمایت از کریدور زنگزور، به‌نوعی در حال تعمیق روابط خود با آذربایجان است؛ مشارکتی که در عمل منجر به ایجاد یک محور سه‌گانه ترکیه ـ آذربایجان ـ امارات با هدف تغییر توازن ژئوپلیتیکی در منطقه شده است. در همین راستا، امارات وارد پروژه‌های حساس و استراتژیک در حوزه انرژی‌های تجدیدپذیر، ترانزیت کالا و خطوط ارتباطی شده و در تلاش است جایگاه خود را به‌عنوان بازیگری فعال در زنجیره انرژی اوراسیا تثبیت کند.
حمایت امارات از کریدور زنگزور ـ که جمهوری آذربایجان را به نخجوان و ترکیه متصل می‌کند ـ نه‌تنها در تقابل با منافع ایران تلقی می‌شود، بلکه معنای مشارکت فعال در مهندسی ژئوپلیتیک منطقه را دارد. همچنین، پیوستن احتمالی امارات به سازمان‌هایی مانند اکو و سازمان کشورهای ترک (OTS) برای بهره‌برداری اقتصادی و ایجاد موازنه علیه نفوذ ایران، بخشی دیگر از این استراتژی چندلایه است.
در مقابل این روند، ایران نیز کوشیده است از ظرفیت‌های دیپلماتیک، نظامی و اقتصادی خود بهره بگیرد. موضع‌گیری‌های قاطع در برابر پروژه زنگزور، برگزاری رزمایش‌های نظامی در مرزهای آذربایجان، تقویت مناسبات با ارمنستان، توسعه مسیر ترانزیتی خلیج فارس ـ دریای سیاه و تلاش برای پیگیری ابتکار «فرمت ۳+۳» از جمله اقدامات تهران در راستای حفظ موقعیت راهبردی در منطقه بوده است.
در حوزه ترانزیت و تجارت، ایران با توافقات سه‌جانبه با روسیه، هند، قزاقستان و کشورهای آسیای مرکزی، بر نقش کریدور شمال ـ جنوب و اتصال به بازارهای جهانی تاکید کرده است. هرچند تحریم‌ها و محدودیت‌های لجستیکی چالش‌هایی در این مسیر ایجاد کرده، اما تهران همچنان از موقعیت ژئوپلیتیکی ممتاز و ظرفیت‌های بالفعل در حوزه انرژی و ترانزیت برخوردار است.
در حوزه انرژی نیز، ایران با تعاملات گازی با ترکمنستان و آذربایجان و همچنین توافق‌های انتقال انرژی با ارمنستان، به دنبال حفظ سهم خود در بازار منطقه‌ای است؛ تلاشی که با افزایش سطح همکاری با شرکای منطقه‌ای و سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها می‌تواند به افزایش نقش‌آفرینی ایران در معادلات آتی منجر شود.
با وجود فشارهای فزاینده از سوی محور ترکیه ـ امارات ـ آذربایجان، ایران فرصت‌هایی برای بازتعریف موقعیت منطقه‌ای خود دارد. بهره‌گیری هوشمندانه از ظرفیت‌های داخلی، فعال‌سازی دیپلماسی منطقه‌ای و افزایش هماهنگی میان نهادهای اقتصادی و امنیتی، می‌تواند مسیر حفظ و تقویت نفوذ تهران را هموار سازد. در چنین فضایی، تسریع در پروژه‌های ترانزیتی، حضور فعال در سازمان‌های منطقه‌ای و جلوگیری از تغییرات ژئوپلیتیک در مرزها، به‌ویژه در قفقاز جنوبی، از اولویت‌های راهبردی ایران خواهد بود.