در میانه تحول دیجیتال، چت‌جی‌پی‌تی به عنوان نماینده هوش مصنوعی در حال ورود به عرصه آموزش عالی است؛ اما این ورود نه‌تنها نوید فرصت‌ها بلکه زنگ هشدار تهدیدها را نیز به صدا درآورده است. دانشگاه‌ها در برابر دوگانه «پیشرفت یا پسرفت» قرار دارند.
نورنیوز-گروه فرهنگی: فناوری هوشمند، کلاس‌های هوشمندتر؟
ورود فناوری‌هایی نظیر چت‌جی‌پی‌تی به دانشگاه‌ها از منظر نوآوری‌های آموزشی، فرصت‌های بی‌نظیری را فراهم کرده است. دانشجویان می‌توانند با کمک این ابزارها به تحلیل سریع‌تر داده‌ها، یادگیری متنوع‌تر و دسترسی آسان‌تر به منابع علمی دست یابند. اساتید نیز قادرند برای طراحی دروس، ارزشیابی، و حتی تولید محتواهای پیچیده‌تر از یاری این فناوری بهره‌مند شوند.
با این حال، چالش اصلی در دانشگاه‌های ایران، نه در کاربرد این ابزار، بلکه در نبود زیرساخت مناسب، فقدان آموزش کافی برای کاربران، و غیبت سیاست‌گذاری مدبرانه در این زمینه است. بسیاری از دانشگاه‌ها هنوز تعریف دقیقی از چگونگی استفاده اخلاقی، علمی و خلاقانه از این فناوری ندارند.
از ابزار تا اتکا؛ خط باریک بین کمک و وابستگی
یکی از مخاطرات جدی استفاده گسترده از چت‌جی‌پی‌تی در محیط‌های علمی، تبدیل آن از ابزار کمکی به جایگزین فکر و تلاش انسانی است. تجربه جهانی نشان می‌دهد که هوش مصنوعی زمانی مفید است که در نقش تسهیل‌گر ظاهر شود، نه جایگزین خلاقیت و استدلال.
این فناوری در تحلیل متن، پاسخ‌گویی سریع و شبیه‌سازی پژوهشی توانمند است، اما درک عمیق، تولید اندیشه نو و نقد علمی، همچنان اموری انسانی و زمان‌بر باقی می‌مانند. پژوهش‌های اخیر هشدار می‌دهند که اتکای صرف به چت‌جی‌پی‌تی می‌تواند فرآیندهای آموزشی را سطحی، مهارت‌های تفکر انتقادی را ضعیف، و رشد علمی را وابسته و شکننده کند.
مسئولیت دانشگاه‌ها در عصر هوش مصنوعی
دانشگاه‌ها به‌عنوان موتورهای تولید علم، وظیفه دارند میان بهره‌گیری از فناوری و حفظ اصالت علمی تعادل برقرار کنند. تدوین آئین‌نامه‌های روشن، آموزش مهارت‌های دیجیتال به اساتید و دانشجویان، و توسعه زیرساخت‌های فنی و اخلاقی از الزامات عبور موفق از این گذار فناورانه است.
به جای تقابل با چت‌جی‌پی‌تی، باید سیاست بهره‌برداری خلاقانه، آگاهانه و نقادانه از آن در دستور کار قرار گیرد. دانشگاه آینده، نه‌تنها دانش‌محور بلکه هوشمند، اخلاق‌مدار و نوآور خواهد بود—اگر امروز تصمیمات درست گرفته شود.