در میانه کاهش تنش‌ها در اوکراین و تحرکات تازه در گفت‌وگوهای تهران-واشینگتن، پوتین با امضای معاهده مشارکت راهبردی با ایران، مسکو را یک‌بار دیگر در مرکز معادلات منطقه‌ای و جهانی نشاند؛ سندی که می‌تواند فصل جدیدی از همکاری‌های ایران و روسیه رقم بزند.
نورنیوز-گروه بین الملل: ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه، روز دوشنبه اول اردیبهشت، معاهده مشارکت راهبردی با ایران را که پیش‌تر دومای روسیه آن را تصویب کرده بود، امضا کرد. این معاهده گامی مهم در تقویت روابط سیاسی، اقتصادی و نظامی دو کشور در برابر چالشهای جهانی و منطقه‌ای تلقی می شود. امضای این سند در شرایطی انجام شده که پرونده بحران اوکراین با میانجی‌گری فعال آمریکا در حال حرکت به‌سوی توافقی سیاسی است و در همین حال، گفت‌وگوهای ایران و آمریکا نیز با تحرکات تازه‌ای همراه شده است. در چنین فضایی، نقش روسیه به‌عنوان بازیگری کلیدی که هم در ارتباطات راهبردی با ایران و هم در تعاملات سطح بالای بین‌المللی حاضر است می تواند اهمیت ویژه ای پیدا کند.
روابط دوجانبه ایران و روسیه: تاریخچه و افق‌های جدید
روابط ایران و روسیه به‌طور سنتی بر مبنای همکاری‌های سیاسی، اقتصادی و نظامی استوار بوده است. این همکاری‌ها در سال‌های اخیر به‌ویژه در زمینه انرژی، تجارت و مسائل امنیتی، توسعه چشمگیری داشته است. معاهده مشارکت راهبردی جدید که توسط پوتین امضا شد، نشان‌دهنده تعمیق این روابط در سطوح مختلف است. از لحاظ اقتصادی، دو کشور به دنبال تقویت مبادلات تجاری و همکاری‌های انرژی با توجه به ظرفیت‌های فراوانی که دارند، به‌ویژه در حوزه نفت و گاز، هستند. در زمینه نظامی، همکاری‌های مشترک ایران و روسیه در زمینه تجهیزات دفاعی و همکاری‌های امنیتی از اهمیت بالایی برخوردار است.
نقش چندلایه روسیه در شرایط نوین جهانی
هم‌زمانی امضای این معاهده با تحولاتی نظیر کاهش تنش میان مسکو و کی‌یف و پیشرفت نسبی در مذاکرات تهران و واشینگتن، موقعیت روسیه را در سطح بین‌المللی را به‌عنوان بازیگری که توان فرصت‌سازی در ابعاد سیاسی، امنیتی و اقتصادی دارد را تقویت خواهد کرد. روسیه در حال ایفای نقشی استراتژیک است: از یک‌سو با حضور مؤثر در روند حل بحران اوکراین تلاش می‌کند مسیر گفت‌وگو با آمریکا را باز نگه دارد و از سوی دیگر، با تعمیق همکاری با ایران، به‌دنبال تثبیت جایگاه خود به‌عنوان شریک قابل‌اعتماد در منطقه غرب آسیا است. نزدیکی بیشتر تهران و مسکو می‌تواند به توازن‌بخشی جدیدی در معادلات منطقه‌ای منجر شود و حتی بر مسیر گفت‌وگوهای غیرمستقیم ایران و آمریکا نیز که با چالشهای متعددی روبرو است تأثیرگذار باشد.
روسیه با استفاده از روابط دیرینه خود با ایران قادر است نقش مثبتی در تسهیل ارتباطات غیررسمی و کاستن از سوءتفاهم‌ها ایفا می‌کند؛ نقشی که در صورت تداوم مذاکرات، مزیت‌های دیپلماتیک زیادی برای طرفین بدنبال خواهد داشت. این نقش‌آفرینی چندسویه، بیانگر دیپلماسی چندلایه‌ای است که مسکو برای تقویت نقش خود در منطقه و مدیریت فشارهای بین‌المللی که پس از جنگ اوکراین بر این کشور وارد شده، در پیش گرفته است.
تأثیرات منطقه‌ای و بین‌المللی معاهده ایران و روسیه
این معاهده نه‌تنها روابط دوجانبه ایران و روسیه را تقویت می‌کند، بلکه به‌طور غیرمستقیم بر تحولات منطقه‌ای و بین‌المللی نیز تأثیر خواهد گذاشت. در منطقه غرب آسیا، به‌ویژه در سوریه و عراق، همکاری‌های ایران و روسیه به‌عنوان یک عامل بازدارنده می تواند در برابر نفوذ غرب و برخی کشورهای منطقه‌ای عمل کند. این معاهده به‌ویژه در زمینه امنیت و مقابله با تهدیدات مشترک، نظیر تروریسم و تحرکات نظامی در نزدیکی مرزهای دو کشور، اهمیت فراوانی دارد. از سوی دیگر، امضای این معاهده در شرایطی انجام می‌شود که تنش‌ها در سطح جهانی، به‌ویژه در مورد تحریم‌های اقتصادی و تهدیدات امنیتی، در حال افزایش است. این همکاری‌ها به ایران و روسیه این امکان را می‌دهد که در برابر چالشهای بین‌المللی، موضع مشترک و منسجمی اتخاذ کنند.
چشم‌انداز و چالشهای معاهده راهبردی ایران و روسیه
اگرچه امضای این معاهده می‌تواند فرصت‌های زیادی برای ایران و روسیه به‌ویژه در حوزه اقتصادی و امنیتی ایجاد کند، اما چالش‌هایی نیز در راه اجرای آن وجود دارد. یکی از مهم‌ترین چالش‌ها، نگرانی کشورهای غربی و برخی کشورهای منطقه‌ای از تعمیق روابط ایران و روسیه است که ممکن است منجر به فشارهای بیشتر از سوی ایالات متحده و اتحادیه اروپا شود. علاوه بر این، موضوع رژیم صهیونیستی و تفاوت معناداری که میان رویکردهای دو کشور در این خصوص وجود دارد می‌تواند به‌عنوان یکی دیگر از چالشهای موجود در روابط ایران و روسیه مدنظر قرار گیرد. > اقای دکتر: با این حال، با توجه به اهداف مشترک و نیازهای استراتژیک ایران و روسیه، به‌نظر می‌رسد که هر دو کشور تمایل دارند این معاهده را به‌عنوان ابزاری مؤثر برای مقابله با تهدیدات خارجی، مدیریت تحولات منطقه‌ای و تثبیت موقعیت خود در صحنه جهانی به‌کار گیرند.