بازار نشر کتاب ایران در آستانه برگزاری نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران با چالش‌های بسیاری روبه‌رو است. افزایش بی‌سابقه قیمت‌ها، کاهش تعداد عناوین منتشره و بحران کاغذ، همگی عواملی هستند که این صنعت را به وضعیتی بحرانی کشانده‌اند.
نور نیوز-گروه فرهنگی: کمتر از یک ماه به شروع سی و ششمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، بازار نشر کشور با مشکلات پیچیده‌ای دست و پنجه نرم می‌کند. از کاهش شمارگان و افت تعداد عناوین منتشر شده تا افزایش بی‌سابقه قیمت‌ها و کاهش قدرت خرید خانوار، این مسائل همگی نشان‌دهنده چالش‌های جدی پیش روی صنعت نشر در ایران است.
افت شمارگان و کاهش تعداد عناوین منتشره
یکی از نشانه‌های بارز وضعیت نامطلوب بازار نشر، کاهش شمارگان کتاب‌ها و تعداد عناوین منتشره است. داده‌ها نشان می‌دهند که تعداد کتاب‌های منتشره در بهمن ۱۴۰۳ نسبت به سال گذشته حدود ۷ درصد کاهش داشته است. این کاهش در برخی از حوزه‌ها نظیر کتاب کودک و نوجوان، دین، تاریخ و جغرافیا به اعداد بسیار بالاتری می‌رسد. به عنوان مثال، در حوزه کتاب کودک و نوجوان، کاهش ۲۸ درصدی مشاهده می‌شود که نشان‌دهنده رکود شدید در این بخش از بازار نشر است.
این روند نزولی در تولید کتاب به وضوح حاکی از بحران اقتصادی است که بازار نشر با آن مواجه است. به دلیل افزایش هزینه‌های تولید و عدم توانایی ناشران در چاپ کتاب‌های جدید، این بخش از صنعت نشر در معرض رکود قرار گرفته است.
تورم بی‌سابقه در قیمت کتاب‌ها
یکی دیگر از مشکلات اساسی که بازار نشر با آن دست و پنجه نرم می‌کند، افزایش قیمت کتاب‌ها است. داده‌ها نشان می‌دهند که در بهمن ۱۴۰۳ میانگین قیمت کتاب‌ها نسبت به سال گذشته حدود ۲۲ درصد افزایش داشته است. این رشد قیمت‌ها در شرایطی اتفاق می‌افتد که قدرت خرید مردم به شدت کاهش یافته است و کتاب به عنوان یک کالای فرهنگی از سبد خرید بسیاری از خانوارها خارج شده است.
نوسانات ارزی و گرانی کاغذ به عنوان یکی از اصلی‌ترین عوامل افزایش قیمت کتاب‌ها شناخته می‌شود. طی ماه‌های اخیر، نوسانات بازار ارز باعث کمبود و گرانی شدید کاغذ شده است. ناشران و فعالان بازار کتاب بر این باورند که این وضعیت به شدت بر تولید کتاب تأثیر گذاشته است. در این شرایط، ناشران به دلیل افزایش هزینه‌های تولید، مجبور به افزایش قیمت‌ها شده‌اند که این امر نیز خود عامل دیگری در کاهش فروش کتاب‌ها است.
کمبود و گرانی ملزومات نشر
علاوه بر کاغذ، دیگر ملزومات نشر نیز با مشکلات مشابهی روبرو هستند. افزایش قیمت جوهر، چاپ و سایر مواد اولیه مورد استفاده در صنعت نشر، به شدت بر قیمت نهایی کتاب‌ها تأثیر گذاشته است. این وضعیت باعث شده تا بسیاری از ناشران نتوانند کتاب‌های جدید را با کیفیت مناسب چاپ کنند و در نتیجه تعداد عناوین منتشره کاهش یابد.
گرچه دولت جدید در زمینه ممیزی‌ها گشایش‌هایی ایجاد کرده و برخی سخت‌گیری‌های گذشته را کاهش داده است، اما نابسامانی در قیمت ملزومات نشر همچنان بزرگ‌ترین چالش پیش روی این صنعت است. به نظر می‌رسد که تا زمانی که این مشکلات برطرف نشود، نمی‌توان انتظار بهبود چشمگیر در بازار نشر داشت.
تأثیرات تورم بر صنعت نشر
تورم یکی از عوامل اصلی تأثیرگذار بر وضعیت بازار نشر است. تاریخچه تورم در بازار کتاب نشان می‌دهد که در سال‌های مختلف، نرخ تورم در این بخش از اقتصاد کشور نوسانات زیادی داشته است. به طور مثال، در دولت‌های مختلف ایران، تورم کتاب از ۱۳ درصد در دوران میرحسین موسوی به ۲۷ درصد در دوره هاشمی رفسنجانی افزایش یافته است. اما در دولت‌های اخیر، این نرخ به شکل چشمگیری افزایش یافته و در دولت شهید ابراهیم رئیسی به ۵۹ درصد رسید.
این وضعیت نشان‌دهنده رکود اقتصادی در کشور است که تأثیرات آن به وضوح در بازار کتاب مشهود است. با توجه به شرایط فعلی و شواهد موجود، به نظر می‌رسد که در سال‌های آینده، با رکوردهای جدیدی در نرخ تورم کتاب روبرو خواهیم شد.
وضعیت نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران
نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران که یکی از بزرگ‌ترین رویدادهای فرهنگی در کشور است، به عنوان یک محفل بزرگ برای عرضه کتاب‌های جدید و جذب مخاطبان شناخته می‌شود. با این حال، بحران‌های موجود در بازار نشر و کاهش قدرت خرید مردم، احتمالاً بر میزان استقبال از این نمایشگاه تأثیر منفی خواهد گذاشت.
شعار «بخوانیم برای ایران» که برای سی و ششمین دوره نمایشگاه انتخاب شده است، نشان‌دهنده اهمیت این رویداد فرهنگی در کشور است. با این حال، اگر وضعیت بازار نشر به همین ترتیب ادامه یابد، ممکن است نتوان انتظار داشت که نمایشگاه کتاب تهران همچنان به عنوان یک رویداد پربازده و موفق در جذب مخاطب و ایجاد گردش مالی، عمل کند.
راهکارهای پیشنهادی برای احیای بازار نشر
برای رفع مشکلات موجود در بازار نشر، ضروری است که چندین اقدام فوری صورت گیرد. یکی از این اقدامات، ثبات در نرخ ارز و کاهش نوسانات آن است. همچنین، دولت باید برنامه‌های حمایتی برای ناشران و فعالان این حوزه در نظر بگیرد تا آنها بتوانند هزینه‌های تولید کتاب را کاهش دهند و از افزایش بی‌رویه قیمت‌ها جلوگیری کنند.
ایجاد شرایط مناسب برای دسترسی به کاغذ و سایر ملزومات نشر، از جمله مهم‌ترین راهکارها برای احیای بازار نشر است. همچنین، تقویت فرهنگ مطالعه در کشور و افزایش آگاهی مردم درباره اهمیت کتاب و کتاب‌خوانی می‌تواند به بهبود وضعیت بازار کمک کند.