طرح «میزبان» یکی از مدل‌های جدید سرپرستی کودکان بی‌سرپرست ,و بدسرپرست است که امکان واگذاری سریع‌تر آن‌ها به خانواده‌های متقاضی را فراهم می‌کند. این برنامه که از سال گذشته آغاز شده، تاکنون بیش از 220 کودک را به خانواده‌های واجد شرایط سپرده است و بیشترین میزان تقاضا در استان‌های تهران و خراسان رضوی ثبت شده است.
نورنیوز- گروه اجتماعی:طرح «میزبان» یکی از مدل‌های جدید مراقبت از کودکان بی‌سرپرست است که با هدف فراهم کردن محیطی امن و خانواده‌محور، اجرا شده است.
در این طرح، برخلاف فرزندخواندگی دائمی، متقاضیان بدون انتظار طولانی، می‌توانند سرپرستی کودکان واجد شرایط را بر عهده بگیرند. این برنامه که از سال گذشته آغاز شده، تاکنون منجر به واگذاری بیش از ۲۲۰ کودک به خانواده‌های متقاضی شده و بیشترین درخواست‌ها از استان‌های تهران و خراسان رضوی ثبت شده است.
مسیر ساده‌تر برای سرپرستی کودکان نیازمند
طرح میزبان امکان زندگی کودکان در محیطی خانوادگی را پیش از طی مراحل رسمی فرزندخواندگی فراهم می‌کند. در این فرآیند، متقاضیان پس از ثبت‌نام در سامانه بهزیستی و گذراندن ارزیابی‌های لازم، می‌توانند مسئولیت کودک را بر عهده بگیرند.
این مدل به‌ویژه برای کودکانی که متقاضی کمتری دارند، مانند کودکان بالای هفت سال یا دارای شرایط خاص، یک فرصت مهم محسوب می‌شود.
برخلاف فرزندخواندگی دائم، الزام انتقال اموال در این طرح وجود ندارد و تصمیم‌گیری در خصوص سپردن کودک، بر عهده سازمان بهزیستی است.
نقدها و چالش‌های روانی طرح میزبان
اگرچه این برنامه شرایط بهتری را برای کودکان فراهم می‌کند، اما برخی کارشناسان نسبت به آسیب‌های روانی ناشی از تغییر مکرر محیط زندگی هشدار داده‌اند.
دکتر رضاعلی ترخان، روانشناس و استاد دانشگاه شاهد، در گفت‌وگو با نورنیوز گفت: «طرح فرزندخواندگی که از سوی سازمان بهزیستی طراحی شده است با رویکرد خانواده‌محور بوده و کودک در خانواده متقاضی فرزندخوانده به‌صورت دائم رشد پیدا می‌کند اما در طرح میزبان، اگرچه رویکرد خانواده‌محور دارد، کودک به‌صورت موقت نگهداری می‌شود که این امر می‌تواند آسیب‌های زیادی برای کودک ایجاد کند.»
وی با بیان اینکه این طرح نیاز به بازنگری دارد، افزود: «در این طرح احتمال اینکه خانواده‌ای از روی هیجان فرزندی را به‌عنوان فرزندخوانده بپذیرد، وجود دارد و پس از مدتی به دلایل متعدد او را به بهزیستی بازگرداند که این امر آسیب‌های روانی عمیق‌تری برای کودک ایجاد می‌کند.»
به گفته ترخان، اگرچه این طرح می‌تواند تجربیات بین‌المللی داشته باشد و در کودک احساس امنیت و وابستگی عاطفی ایجاد کند و مهارت اجتماعی او را در محیط خانواده افزایش دهد، اما «دست به دست شدن کودک، آسیب‌های بیشتری به او وارد می‌کند. کودکی که از ابتدا تنهاست، نوعی سازگاری در او به وجود می‌آید، اما کودکی که مدام از محیطی وارد محیط دیگر می‌شود، در واقع مرگ عاطفه را تجربه می‌کند که می‌تواند در آینده او را تبدیل به یک جوان بزهکار کند که حس انتقام در او تقویت شده است.»
این استاد دانشگاه تأکید کرد: «این طرح ناقص بوده و باید به‌صورت تخصصی و کارشناسی بررسی شود، چرا که فرهنگ ایرانی یک فرهنگ عاطفی است که باید به‌ویژه در مورد کودکان مورد توجه قرار گیرد.»
حمایت‌های اجتماعی، لازمه موفقیت این طرح
اجرای موفقیت‌آمیز طرح میزبان، نیازمند نظارت‌های مستمر و سیاست‌گذاری دقیق‌تر است تا از آسیب‌های احتمالی جلوگیری شود.
نظارت‌های بهزیستی در این مدل، به‌صورت هفتگی در ماه اول انجام می‌شود و خانواده‌ها موظف‌اند وضعیت کودک را از طریق خوداظهاری گزارش دهند.
افزایش آگاهی عمومی، فرهنگ‌سازی درباره پذیرش کودکان با شرایط خاص، و ارائه حمایت‌های اجتماعی گسترده‌تر، می‌تواند تأثیر بسزایی در موفقیت این طرح داشته باشد.در نهایت، اگرچه «میزبان» رویکردی نوین در فرزندخواندگی محسوب می‌شود، اما لازم است که در کنار فراهم کردن محیطی امن، از نظر عاطفی و روانی نیز به نیازهای کودکان توجه شود.