مهاجرت به‌عنوان یکی از پیچیده‌ترین پدیده‌های جهان معاصر، مسیرهای متنوعی را ایجاد کرده است؛ از بحران‌های انسانی و سیاسی گرفته تا جستجوی فرصت‌های اقتصادی. اما این جریان‌های پرتحرک چه پیامدهایی برای کشورهای مبدأ و مقصد دارند؟
نورنیوز-گروه بین الملل: گزارش سازمان بین‌المللی مهاجرت (IOM) و داده‌های منتشر شده از سوی کشورهای مختلف نشان می دهد که مهاجرت همچنان یکی از پویاترین پدیده‌های اجتماعی در جهان معاصر است. در سال ۲۰۲۴، برخی مسیرهای مهاجرتی به دلایل اقتصادی، سیاسی، و انسانی برجسته‌تر بوده‌اند. این نمودار نشان می‌دهد که برخی از این مسیرها بیشتر شامل افراد آواره هستند و برخی دیگر در نتیجه فرصت‌های اقتصادی و شغلی شکل گرفته‌اند.
مهم‌ترین مسیرهای مهاجرتی
مکزیک به ایالات متحده (۱۰.۹ میلیون نفر):
این مسیر، شلوغ‌ترین کریدور مهاجرتی جهان، به‌طور عمده ناشی از نابرابری‌های اقتصادی و اجتماعی میان دو کشور است. ایالات متحده به‌عنوان کشوری با فرصت‌های شغلی گسترده، مقصدی جذاب برای مهاجران مکزیکی است که اغلب برای کار و زندگی بهتر به این کشور می‌روند.
افعانستان به ایران(۸/۵ میلیون نفر)
در طول ۴ دهه گذشته، ایران میزبان تعداد قابل‌توجهی از مهاجران افغانستانی بوده است. مهاجرت از افغانستان به ایران به دلایل مختلف، از جمله جنگ، بی‌ثباتی سیاسی و مشکلات اقتصادی بوده است. این جریان مهاجرتی در سال‌های اخیر با تحولات افغانستان و سقوط دولت این کشور شدت بیشتری یافته است.
ایران یکی از اصلی‌ترین مقاصد مهاجران افغانستانی در منطقه است. این مهاجرت، در کنار تأثیرات مثبت مانند تأمین نیروی کار، چالش‌های متعددی نیز به همراه داشته است؛ از جمله فشار بر زیرساخت‌های اقتصادی و اجتماعی، نیاز به ارائه خدمات آموزشی و بهداشتی، و مشکلات هویتی و قانونی برای مهاجران.
اوکراین به روسیه (۳/۷ میلیون نفر):
در سال‌های اخیر، بحران‌های ژئوپلیتیکی و اقتصادی، به‌ویژه جنگ اوکراین و روسیه، منجر به مهاجرت گسترده از اوکراین به روسیه شده است.
هند به امارات متحده عربی (۳/۵ میلیون نفر):
این کریدور بازتاب‌دهنده مهاجرت‌های اقتصادی است. نیروی کار ماهر و غیرماهر هند به دنبال فرصت‌های شغلی در صنایع ساختمانی و خدماتی امارات هستند.
سوریه به ترکیه (۳/۸ میلیون نفر):
بحران انسانی در سوریه و جنگ داخلی این کشور باعث شد ترکیه به مهم‌ترین مقصد برای آوارگان سوری تبدیل شود. نقش ترکیه در پذیرش این تعداد از پناهجویان و فشارهای ناشی از آن همچنان از چالش‌های جدی منطقه است.
عوامل کلیدی مهاجرت
مسیرهایی مانند سوریه به ترکیه و افغانستان به ایران تحت تأثیر بی‌ثباتی سیاسی و خشونت‌های داخلی شکل گرفته‌اند.
اما فعال شدن‌همه مسیرهای مهاجرتی تحت تأثیر بحران های امنیتی نبوده است. مسیرهایی مانند هند به امارات یا مکزیک به ایالات متحده، نشان‌دهنده تأثیر اقتصادهای نابرابر بر جریان مهاجرت است.
شکل گیری برخی مسیرها مانند اوکراین به روسیه نیز ضمن آن که تاحدودی متاثر از شرایط جنگی بوده از پیوندهای تاریخی، فرهنگی و جغرافیایی نیز بهره برده است.
چالش‌ها و فرصت‌ها
یکی از مهم‌ترین چالش‌های پیش روی دولت‌ها، مدیریت فشارهای ناشی از مهاجرت است. به‌عنوان مثال، ترکیه با پذیرش ۳/۸ میلیون آواره سوری با بحران‌های اجتماعی و اقتصادی مواجه است.
ایران نیز که در ۴ دهه گذشته میزبان بیش از ۸/۵ میلیون مهاجر افغانستانی بوده شرایطی به مراتب پیچیده تر از ترکیه را تجربه می کند. از سوی دیگر، برخی کشورها مانند امارات و ایالات متحده با بهره‌برداری از مهاجرت نیروی کار، رشد اقتصادی خود را تقویت کرده‌اند.
نقش سازمان‌های بین‌المللی
سازمان‌های بین‌المللی نظیر IOM و کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل (UNHCR) تلاش دارند با ایجاد سیاست‌های یکپارچه و کمک‌های انسان‌دوستانه، بحران‌های ناشی از مهاجرت را کاهش دهند. با این حال، همکاری بین کشورها برای توزیع عادلانه بار مهاجرت ضروری است.
مهاجرت به‌عنوان پدیده‌ای پیچیده، بازتاب‌دهنده بحران‌ها و فرصت‌های جهانی است. مدیریت صحیح این جریان‌ها می‌تواند نه‌تنها از بروز بحران‌ها جلوگیری کند، بلکه به بهبود وضعیت انسانی و رشد اقتصادی نیز کمک کند. کشورها باید با تمرکز بر سیاست‌های پایدار و همکاری‌های منطقه‌ای و بین‌المللی، این چالش را به فرصت تبدیل کنند.
در کنار آمار مهاجرت سوری‌ها به ترکیه (۳/۸ میلیون نفر)، ورود نزدیک به ۸/۵ میلیون افغانستانی به ایران نشان می‌دهد که بحران‌های منطقه‌ای، کشورهای همسایه را به مقصد اصلی آوارگان و مهاجران تبدیل کرده است. این موضوع ضرورت همکاری‌های بین‌المللی و کمک‌های بدون تبعیض سازمان‌های جهانی را بیش از پیش آشکار می‌کند.