استان‌هایی مانند سیستان و بلوچستان، خوزستان و چهارمحال‌وبختیاری شدیدترین تنش آبی را تجربه می‌کنند در حالی که مازندران با افزایش 42 درصدی بارندگی وضعیت مطلوب‌تری دارد. این کاهش بارندگی به بحران‌های گسترده‌ای در کشاورزی، صنعت، مهاجرت و محیط‌زیست منجر شده است.
نورنیوز- گروه اقتصادی: بر اساس آخرین آمار رسمی منتشر شده، ارتفاع کل ریزش‌های جوی کشور طی سال جاری به ۴۲/۳ میلی‌متر رسیده که نسبت به میانگین درازمدت (۶۹/۴ میلی‌متر) ۳۹ درصد کاهش داشته است. همچنین، این میزان نسبت به سال آبی گذشته نیز با کاهش ۸ درصدی مواجه بوده است. این آمار نشان‌دهنده تشدید بحران آبی در کشور و تأثیرات گسترده آن در حوزه‌های مختلف است.
بحران آبی ایجاد شده، هشداری جدی برای برنامه‌ریزی‌های کلان در حوزه آب و اقلیم است. اگر اقدامات مؤثر و بلندمدتی اتخاذ نشود، کشور با چالش‌های غیرقابل‌جبران در بخشهای مختلف مواجه خواهد شد.
استان‌هایی با تنش آبی شدید
استان‌هایی مانند سیستان و بلوچستان، خوزستان و چهارمحال و بختیاری در بالاترین سطح تنش آبی قرار دارند. سیستان و بلوچستان با کاهش ۹۱ درصدی بارندگی نسبت به میانگین درازمدت و ۸۶ درصد کاهش نسبت به سال گذشته در وضعیتی کاملا بحرانی قرار دارد و می بایست در صدر اولویت های رسیدگی قرار داشته باشد. استان خوزستان نیز نسبت به میانگین درازمدت۷۲ درصد و نسبت به سال گذشته ۶۷ درصد کاهش بارندگی داشته است. با توجه به نقش حیاتی این استان در تأمین آب و برق کشور، این کاهش تأثیرات گسترده‌ای خواهد داشت. استان چهارمحال و بختیاری نیز که سرچشمه بسیاری از رودخانه‌هاست، با بحران جدی منابع آبی روبرو است. کاهش بارندگی در این استان نسبت به میانگین درازمدت۵۶ درصد و نسبت به سال گذشته ۵۰ درصد بوده است
استان‌هایی با تنش آبی متوسط
برخی از استان‌ها، اگرچه در وضعیت بحرانی نیستند، اما همچنان با کاهش چشمگیر بارندگی روبرو هستند.
اصفهان کاهش نسبت به میانگین درازمدت ۵۰ درصد و نسبت به سال گذشته: ۲۷درصد کاهش بارندگی را تجربه کرده است.
اصفهان با کاهش شدید منابع آبی زیرزمینی و مشکلات زیست‌محیطی مواجه است.
فارس هم با ۴۸ درصد کاهش بارندگی نسبت به میانگین درازمدت و ۲۶ درصد نسبت به سال گذشته با شرایط غیر مناسبی روبرو می باشد
استان کرمان نیز بدلیل شرایط نامناسب بارندگی با بیابان‌زایی فزاینده دست‌وپنجه نرم می‌کند. کاهش بارندگی در این استان نسبت به میانگین درازمدت: ۴۳ درصد و نسبت به سال گذشته: ۱۳درصد بوده است.
استان‌هایی با وضعیت مطلوب‌تر
تعدادی از استان‌ها کاهش کمتری را تجربه کرده‌اند یا حتی میزان بارندگی نسبت به گذشته افزایش یافته است:
مازندران نسبت به میانگین درازمدت کاهش بارندگی نداشته و نسبت به سال گذشته ۴۲ درصد افزایش بارندگی داشته است. این استان تنها منطقه‌ای است که وضعیت بارش آن بهبود یافته است.
کاهش بارندگی در استانهای گیلان و گلستان نسبت به میانگین درازمدت به ترتیب ۸ و ۱۱ درصد بوده است. در این دو استان کاهش بارندگی نسبت به سال گذشته نیز ۷ و ۱۸ درصد اندازه گیری شده است.
این دو استان همچنان در وضعیت نسبتا پایدار قرار دارند.
تأثیر بحران کم آبی بر بخشهای اقتصادی
کاهش بارندگی‌ها به‌طور مستقیم تولید محصولات کشاورزی را کاهش می‌دهد. این امر نه‌تنها درآمد کشاورزان را کاهش داده بلکه وابستگی به واردات محصولات غذایی را افزایش می‌دهد.
صنایع وابسته به آب از جمله نیروگاه‌های برق‌آبی و صنایع پتروشیمی نیز در شرایط موجود با کاهش تولید و افزایش هزینه‌ها مواجه می‌شوند. این مسئله می‌تواند به کاهش رشد اقتصادی و افزایش قیمت محصولات منجر شود.
تأثیرات اجتماعی کم آبی
کاهش منابع آبی و خشک شدن زمین‌های کشاورزی، مهاجرت از مناطق روستایی به شهرها را تشدید می‌کند. این امر منجر به افزایش جمعیت حاشیه‌نشین شهری و مشکلات مرتبط با آن، نظیر بیکاری و آسیب‌های اجتماعی، خواهد شد. کاهش تولید محصولات کشاورزی نیز دسترسی به مواد غذایی را محدود کرده و ممکن است قیمت‌ها را افزایش دهد که تأثیر مستقیمی بر معیشت خانواده‌ها خواهد داشت.
تأثیرات اقلیمی و زیست‌محیطی
کاهش بارندگی به افت سطح سفره‌های آب زیرزمینی منجر می‌شود که پیامدهایی همچون نشست زمین و کاهش کیفیت آب را به دنبال دارد.
علاوه بر این کمبود آب موجب گسترش بیابان‌ها و از بین رفتن تنوع زیستی می‌شود. این پدیده در استانهای مرکزی و جنوبی کشور محسوس‌تر است.
بحران کم بارشی چرخه گرمایش جهانی را هم تسریع کرده و دوره‌های خشکسالی را طولانی‌تر می‌کند.
پیامدهای سیاسی و امنیتی
کمبود آب ممکن است منجر به تنش‌های منطقه‌ای بین استان‌ها یا حتی کشورهای همسایه شود. در عین حال، افزایش فشار اقتصادی و اجتماعی ناشی از بحران آبی می‌تواند منجر به نارضایتی‌های عمومی شود.
راهکارها و الزامات آینده
کاهش مصرف آب در بخش کشاورزی از طریق بهینه‌سازی سیستم‌های آبیاری و تغییر الگوی کشت از جمله اقداماتی است که می بایست با سرمایه گذاری جدی دولت و بخش خصوصی مورد اهتمام قرار گیرد
استفاده از فناوری‌های نوین برای بازچرخانی و استفاده مجدد از آب در بخشهای شهری و صنعتی نیز از جمله اقداماتی است که می تواند در کاهش مصرف اثرات تعیین کننده داشته باشد
با توجه به تاثیر مستقیم تنش های آبی بر تولید انرژی برق ، سرمایه گذاری در توسعه انرژی‌های جایگزین و کاهش وابستگی به نیروگاه‌های برق‌آبی و سرمایه‌گذاری در انرژی خورشیدی و بادی نیز باید برای جلوگیری از هم افزایی بحرانها پیگیری شود
علاوه بر این فرهنگ‌سازی برای کاهش مصرف آب و مشارکت عمومی در حفظ منابع آبی نیز از جمله اقدامات مهمی است که نباید مورد غفلت قرار گیرد.
آمارهای نگران کننده در مورد کم بارشی در بیشتر استانهای کشور، هشداری جدی برای ضرورت اتخاذ برنامه‌ریزی‌های کلان در مدیریت منابع آبی کشور است. اگر اقدامات مؤثر و بلندمدتی صورت نگیرد، بسیاری از استان‌ها با چالش‌های غیرقابل‌جبران و تبعات سیاسی، اقتصادی و اجتماعی مرتبط با آن مواجه خواهند شد.