هوش مصنوعی در ایران در طول دهه‌های گذشته مسیر رشد و توسعه‌ای پرچالش اما امیدوارکننده را طی کرده و علی‌رغم موانعی مانند تحریم‌ها و محدودیت‌های بین‌المللی، ایران توانسته در این حوزه پیشرفت‌های چشمگیری داشته باشد.
نورنیوز-گروه اقتصادی: هوش مصنوعی (Artificial Intelligence) از دهه ۱۹۵۰ میلادی وارد عرصه علمی شد، زمانی که آلن تورینگ، دانشمند کامپیوتر و ریاضی‌دان برجسته، با ارائه آزمون تورینگ، مفاهیمی را برای ارزیابی رفتارهای هوشمند پایه‌ریزی کرد. از آن زمان، این شاخه از علوم کامپیوتر به سمت هوشمندسازی سیستم‌ها و تحلیل داده‌ها پیش رفت و به توانایی‌هایی همچون یادگیری، حل مسائل پیچیده، و تصمیم‌گیری دست یافت.
جایگاه هوش مصنوعی در ایران
هوش مصنوعی در ایران در طول دهه‌های گذشته مسیر رشد و توسعه‌ای پرچالش اما امیدوارکننده را طی کرده است. علی‌رغم موانعی مانند تحریم‌ها و محدودیت‌های بین‌المللی، ایران توانسته در این حوزه پیشرفت‌های چشمگیری داشته باشد. ایران در حال حاضر رتبه چهاردهم جهان و جایگاه نخست در میان کشورهای اسلامی از نظر تعداد مقالات علمی در زمینه هوش مصنوعی را به خود اختصاص داده است.
دستاوردهای علمی ایران در هوش مصنوعی
بر اساس گزارش وب آو ساینس (Web of Science)، ایران در بازه زمانی ۲۰۱۳ تا ۲۰۲۲ بیش از ۲۶۳۸ مقاله علمی در حوزه هوش مصنوعی منتشر کرده است. در این میان، دانشگاه‌های تهران، تبریز، و صنعتی امیرکبیر بیشترین سهم را در تولید مقالات داشته‌اند. این آمار نشان‌دهنده پایگاه علمی قوی ایران در این حوزه است.
یکی از بزرگ‌ترین دستاوردهای ایران در زمینه هوش مصنوعی و رباتیک، ساخت ربات انسان‌نمای «سورنا» است. این پروژه که توسط دانشگاه تهران آغاز شد، در نسل چهارم خود توانست قابلیت‌هایی چون گرفتن اشیا، حفظ تعادل، و تعامل ساده را به نمایش بگذارد.
چالش‌ها و فرصت‌ها
هوش مصنوعی در ایران علاوه بر پیشرفت‌های چشمگیر با چالش‌هایی نیز روبرو است. مهم‌ترین موانع شامل:
• تحریم‌های بین‌المللی که دسترسی پژوهشگران به منابع و ابزارهای جهانی را محدود کرده است.
• کمبود سرمایه‌گذاری در پژوهش و توسعه که می‌تواند رشد این حوزه را کندتر کند.
در عین حال، وجود نیروی انسانی بااستعداد، تلاش استارتاپ‌های فناوری، و برنامه‌های دانشگاهی برای توسعه این علم فرصت‌های زیادی را فراهم کرده است.
آینده هوش مصنوعی در ایران
دولت ایران برنامه‌ای بلندمدت برای تبدیل شدن به یکی از ۱۰ کشور برتر در حوزه هوش مصنوعی تا سال ۲۰۳۲ تدوین کرده است. تأسیس سازمان ملی هوش مصنوعی در سال ۱۴۰۳ یکی از اقدامات مهم در این مسیر است. این سازمان وظیفه هماهنگی و سیاست‌گذاری در سطح ملی برای توسعه هوش مصنوعی را بر عهده دارد.
اگرچه دستیابی به این هدف نیازمند رقابت با کشورهایی مانند کره جنوبی، آلمان، و بریتانیا است، اما استعدادهای ایرانی در مسابقات و کنفرانس‌های بین‌المللی بارها توانمندی خود را نشان داده‌اند.
کاربردهای هوش مصنوعی در ایران
هوش مصنوعی در ایران در حوزه‌های متعددی از جمله بازی‌های ویدیویی، خدمات پشتیبانی آنلاین، لوازم خانگی هوشمند، و تبلیغات شخصی استفاده می‌شود. این فناوری همچنین در حوزه‌هایی مانند پزشکی، حمل‌ونقل، و کشاورزی نیز به کار گرفته شده و تأثیر بسزایی در افزایش بهره‌وری داشته است.
با وجود محدودیت‌های موجود، مسیر هوش مصنوعی در ایران رو به پیشرفت است. بهره‌گیری از برنامه‌ریزی استراتژیک، افزایش سرمایه‌گذاری، و حمایت‌های بین‌المللی می‌تواند راه را برای شکوفایی بیشتر این حوزه هموار کند. آینده روشن هوش مصنوعی در ایران نیازمند همکاری و تلاش مستمر محققان، استارتاپ‌ها و دولت است.