نور نیوز – گروه اجتماعی: تابستان گرم امسال که با افزایش بی سابقه دما همراه شد این روزها با نزدیک شدن به فصل پاییز با خنکی نسبی هوا رو به پایان است. اما این تازه آغاز ماجرا است. پیش بینی ها حکایت از آن دارند که فصل پاییز آن طور که موردانتظار است نخواهد بود و پاییز کم بارش و گرم مانند سال گذشته رقم خواهد خورد مگر اینکه شرایط پیش بینی نشده ای محقق شود. بارش کم و تبخیر آب پدیده ناترازی آب را در شرایط بدتری قرار می دهد. به گفته مدیر عامل آبفای کشور در چهارمین سال خشکسالی به سر می بریم و شاهد ناترازی آب برای ۱۸ استان هستیم.
پاییز تابستانی
گرمای بی سابقه هوا و حاکم شدن گنبد حرارتی در منطقه خاورمیانه و آفریقا شرایط خاص آب و هوایی را در این مناطق حاکم کرده است. شرایطی که نشان می دهد پاییز نیز با توجه به ضعیف شدن پدیده لانینو گرم و کم بارش خواهد بود. احد وظیفه رئیس مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی سازمان هواشناسی کشور در گفت و گو با "نور نیوز" با تشریح شرایط تابستان امسال و پیش بینی پاییز کم بارش گفت: «این تابستان نه‌تنها برای ایران بلکه برای بسیاری از کشورهای دنیا حتی آمریکای جنوبی که در نیمکره جنوبی قرار دارد و فصل تابستان ما برای آنها زمستان است شرایط بسیار نابهنجاری بود . دما در تابستان بالاتر از نرمال بود طوری که از ژوئن (خرداد) ۲۰۲۳ تا جولای (مرداد) ۲۰۲۴ این ۱۳ ماه هر یک به‌تنهایی رکورد گرم‌ترین ماه زمین درزمان مربوط به خودش بود. به عبارتی جولای (مرداد ) ۲۰۲۴ گرم‌ترین جولای ثبت شده برای کل زمین است. همچنین ژوئن (خرداد) گرم‌ترین ماه ژوئن برای زمین بود. البته الان کمی گرمای هوا فروکش کرده‌است و در شهریور ماه تقریباً به شرایط میانگین چند سال اخیر رسیدیم و نسبت‌به میانگین بلندمدت دما کمتر است. با توجه به این شرایط پیش‌بینی پاییز با چالش همراه است.»
وی درباره چالش پیش بینی پاییز گفت: «یکی از مهم‌ترین شاخصه‌های پیش‌بینی فصلی وجود شرایط ال‌نینو و لانینا است . یعنی ما اگر بدانیم ال‌نینو و لانینا قوی رخ می‌دهد این تغییر یک شرایط بسیار مشخص را در برخی از مناطق دنیا ایجاد می‌کند. مثلاً استرالیایی‌ها یا اندونزیایی‌ها و فیلیپینی‌ها و جنوب شرق آسیا تا قاره اقیانوسیه می‌دانند با ال‌نینو خشکسالی رخ می‌دهد و با لانینا ترسالی اتفاق می افتد. برای ما این‌گونه نیست به‌خاطر اینکه عوامل دیگری هم دخالت دارند. شواهد نشان می دهند ال‌نینو در حال پایان است اما لانینا آن‌چنان که باید خودش را بروز نداده است و شرایطی خنثی حاکم است . پیش بینی ها نشان می دهد از ماه نوامبر (آبان) ۲۰۲۳ تا اواسط ژانویه (بهمن ) ۲۰۲۵ لانینا ضعیف توسعه پیدا کند. همه مدل‌هایی که اجرا شده‌اند بیانگر این هستند که پاییز به نسبت کم بارش است.
اگر دو احتمال در نظر بگیریم یعنی پاییز کم بارش و پاییز نرمال تا بیش‌از نرمال، احتمال گزینه دوم ضعیف است . یعنی 60 درصد احتمال دارد پاییز کم‌بارشی داشته باشیم . همه منطقه خاورمیانه و غالب کشورهای آفریقایی و به‌خصوص شرق آفریقا این شرایط را دارند. درشرق و جنوب آفریقا وضعیت وخیم‌تر است و احتمال خشک‌سالی‌های گسترده و حتی قحطی و گرسنگی در برخی از کشورها وجود دارد . هفته گذشته اعلام شد با توجه به خشکسالی شدید در جنوب آفریقا، وزارت محیط زیست نامیبیا قصد دارد ۷۲۳ حیوان از جمله ۸۳ فیل را ذبح و گوشت آنها را بین نیازمندان توزیع کند.
این شرایط اقلیمی به‌گونه‌ای رقم خورده که خشکسالی‌ها را فراوان‌تر کرده‌است؛ به‌خصوص مناطق خشک مثل منطقه ما که نیمه بیابانی و بیابانی است و اقلیم گرم و خشک دارد . بیش‌از 10 مدل پیش‌بینی آب‌وهوا در جهان داریم که بیانگر این است که پاییز امسال به احتمال زیاد خشک و کم بارش است. قاعدتاً کاهش بارندگی‌ها به‌دلیل دریافت بیش از حد انرژی خورشیدی است، بنابراین برای پاییز دمایی بیش از حد نرمال و بارش‌هایی کمتر از حد نرمال پیش‌بینی می‌شود. این افزایش دما می‌تواند بین یک تا ۱.۵ درجه سلسیوس و در برخی استان‌ها نیز تا ۲ درجه سلسیوس بیش از حد نرمال باشد.»
پاییزی بدون خاطره باران
پاییز سال گذشته در خاطرات مردم استان‌های قزوین، البرز، تهران، سمنان، خراسان رضوی، کرمان و یزد زیاد شیرین نبود. خاطراتی که در آن باران نقش کمرنگی داشت و مردم هر روز چشم به آسمان داشتند و با نگرانی اخبار هواشناسی را دنبال می کردند. گرچه از بهمن ماه شرایط به گونه دیگری رقم خورد اما نقشه های هواشناسی نشان داد میزان بارش در این استان ها کمتر از میانگین بود.
احد وظیفه رئیس مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی سازمان هواشناسی کشور درباره شرایط بارش در پاییز سال گذشته، به نور نیوز گفت:« پاییز پارسال واقعاً عجیب بود. ۵/۴۲ درصد میزان بارندگی‌های پاییز کم بود. ۲۵ درصد بارش های سال مربوط به پاییز است .یعنی از ۲۳۵ میلی‌متر بارش سالانه ۲۵ درصد مربوط به پاییز است. ۲۵ درصد هم برای بهار و ۴۵ درصد برای زمستان است و تنها ۵ درصد مربوط به تابستان است . اگر ۱۰۰ درصد بارش‌های پاییز را در نظر بگیریم ۵/۴۲ درصد بارش پاییز سال گذشته زیر حد طبیعی بود . یعنی اگر مثلا باید ۸۰ میلی‌متر باران می بارید ۴۰ میلی‌متر باران آمد. سال گذشته پاییز بدی بودT نیمه اول زمستان بدتر از پاییز بود اما از نیمه بهمن وضعیت خوبی داشتیم . نیمه دوم بهمن جبران شد و سیستم‌ها وارد شدند . اسفند و بهار خیلی شرایط بارش ها خوب شد. در بهار نه‌تنها بارش ۲۵ درصد خودش محقق شد بلکه کم‌بارشی پاییز را نیز جبران کند طوری‌که اکنون وضعیت بارش سال آبی تقریبا در شرایط نرمال است.
یعنی ۲۳۲ میلی‌متر باران گرفتیم که همین میزان را در متوسط بلندمدت می‌گیریم . البته برخی استان‌ها مثل ایلام و کرمانشاه بارندگی بیش‌ازحد نرمال داشتند ولی تهران و خراسان رضوی و قزوین ۲۵ درصد زیر نرم بود. ۶ استان کشور یعنی تهران، بوشهر، فارس، چهارمحال و بختیاری، قزوین و سمنان در صدر جدول کاهش بارش قرار دارند. می توان گفت پاییز گذشته در چند دهه اخیر گرم‌ترین و کم‌بارش‌ترین دوره خود را داشته و در پایان فصل میزان بارندگی‌ها ۵/۴۲ درصد کمتر از نرمال بوده است. این میزان کمبود بارش‌ها بسیار چشمگیر بوده و تنها می‌توان امیدوار بود در سال‌جاری دیگر این تجربه تکرار نشود.
کاهش بارندگی و افزایش سرانه مصرف آب
باگرم شدن هوا میزان مصرف آب نیز افزایش پیدا کرده است و رکوردهای جدید در مصرف آب شرب به ثبت رسیده است. حسام خسروی، معاون بهره‌برداری و توسعه آب شرکت آب و فاضلاب استان تهران با بیان آنکه بررسی‌های تاریخی نشان می‌دهد دوره‌های خشکسالی در تهران دو ساله بوده و پس از آن ترسالی بر این استان حاکم می‌شد، گفت: «در سال آبی جاری استان تهران برای چهارمین سال پیاپی خشکسالی را تجربه کرد که در تمامی دوره‌ها بی‌سابقه است. متأثر از گرمای هوا، مصرف آب روزانه شهروندان تهرانی نیز به رقم چهار میلیون مترمکعب و پیک مصرف لحظه‌ای به ۶۰ هزار لیتر بر ثانیه رسید که رکورد جدیدی در مصرف محسوب می‌شود. »
ناترازی آب در دوره خشکسالی یک موضوع بحرانی است که در صورتی که چاره ای برای آن اندیشیده نشود در ۱۸ استان کشور با بحران خشکسالی و کمبود شدید آب و فرونشست مواجه خواهیم شد. احد وظیفه درباره ناترازی آب و برداشت عجیب آب از منابع زیر زمینی به نور نیوز می گوید: « اگر به طور کلان به موضوع آب نگاه کنیم این واقعیت تلخ نمایان می شود که اگر پر بارش هم باشیم بازهم وضعیت آب ما ناتراز است. دشت‌های ما مدت هاست که خالی از آب شده است. ما ۱۵۰ میلیارد مترمکعب آب از دست داده‌ایم و این مقدار آب از منابع زیرزمینی برداشت شده‌است . ما همیشه کمبود آب را از منابع زیرزمینی جبران می‌کنیم . متأسفانه طی سه دهه گذشته آن‌چنان بی‌محابا آب برداشت کردیم که اکنون بیش‌از تعداد چاه‌های مجاز چاه‌های غیرمجاز داریم. این باعث شده سطح آب‌های زیرزمینی بسیار پایین برود و سطح ناتراز افزایش پیدا کند.
همین امر سفره‌های زیرزمینی را خالی کرده و زمین درحال فرونشست است. امروز جنوب تهران در حال فرو نشست است و وضعیت وحشتناکی را رقم زده است. سرعت این فرونشست به‌حدی است که گفته می‌شود چنین فرونشست هایی در دنیا بی‌سابقه است. جمعیت زیادی داریم و منابع آب محدود. تقاضای زیادی برای آب وجود دارد. وقتی دما بالا می‌رود تقاضای آب افزایش پیدا می‌کند. از طرف دیگر تبخیر از منابع سطحی افزایش پیدا کرده است. طبیعی است که وقتی بارندگی کم می‌شود کمبود آب نیزمضاعف می شود و وضعیت سفره‌های زیرزمینی هم به سمت بحران پیش می رود.»