نورنیوز-گروه بین‌الملل: هشتمین نشست از سلسله پیش‌رویدادهای همایش بین‌المللی جهان پساآمریکا روز شنبه 17 مهرماه سال جاری و با حضور جمعی از استادان و پژوهشگران حوزه روابط بین‌الملل دانشگاهی علامه طباطبایی(ره) برگزار شد.
دکتر علیرضا کوهکن دانشیار گروه روابط بین‌الملل دانشگاه علامه طباطبابی در بخش نخست این نشست، با اشاره به دیپلماسی عمومی آمریکا به شناخت نشانه‌های تلاش ایالات متحده برای کاهش سرعت روند افول پرداخت و افزود: دیپلماسی عمومی آمریکا در دوره ریاست‌جمهوری جو بایدن و مقایسه آن با وضعیت دیپلماسی در دوران ترامپ، حقایقی را آشکار می‌کند که بر اساس آنها می‌توان ضعف ساختاری آمریکا در چند سال اخیر را دریافت.
کوهکن با بیان این‌که دیپلماسی عمومی ترامپ به‌زعم مخالفان و موافقان این کشور آسیب‌هایی جبران‌ناپذیر را به ایالات متحده در عرصه داخلی و بین‌المللی وارد کرد، ادامه داد: دیپلماسی ترامپ مبتنی بر یک ساختار متعارف نبود و در نهایت به قدرت نرم، اعتماد جامعه جهانی نسبت به ایالات متحده و نقش نظم‌دهندگی این کشور ضربه فراوانی زد چراکه ترامپ تلاش کرد تصویر ایالات متحده را در جهتی که خودش می‌خواست پیش ببرد.
وی با بیان این‌که در عرصه دیپلماسی عمومی در دوران ترامپ فرآیند روابط و اطلاع‌رسانی به‌شکلی غیرمتعارف پیش رفت که خود زمینه‌ساز آسیب‌های جدی به وجهه حکومتی این کشور شد، افزود: ترامپ و تیمش، روند اطلاع‌رسانی و تصویرسازی را در اختیار خود گرفتند و به فرآیندها و باقی موضوعات توجهی نداشتند. ترامپ عمده اطلاع‌رسانی‌ها درباره سیاست‌ها را شخصاً و از طریق توییتر انجام داد. این ارتباط در گام‌های نخست تأثیراتی مثبت داشت و ارتباط عالی‌ترین مقام آمریکا را با مردم نشان می‌داد اما با خود پیامدهایی داشت که از جمله این پیامدها، آن بود که وجهه حکومتی ایالات متحده در عرصه عمومی، با چالش‌های فراوانی مواجه شد، چراکه حکومت می‌باید به‌معنای سنتی خود، یک نظم ایجاد کند؛ این نظم نیز ویژگی پیش‌بینی‌پذیری را به‌همراه می‌آورد در حالی که در دوران ترامپ، پیش‌بینی‌پذیری امور از دست رفت و در عرصه سیاست‌گذاری و تصمیم‌گیری هر روز یک حرف را می‌زد که این مشکل هم در عرصه داخلی و هم در عرصه بین‌المللی وجود داشت.
وی با بیان این‌که بایدن سعی می‌کند آن روند را تغییر دهد و به‌شیوه متعارف و سنتی اطلاع‌رسانی عمل کند تا روند بی‌اعتمادی ایجادشده جبران شود، ادامه داد: بایدن تلاش کرد وضعیت سازوکارها و دیپلماسی عمومی را به شکل متعارف خودش برگرداند و سعی کرد برای اظهارنظر و اطلاع‌رسانی، از روش‌های غیرمتعارف دوری کند، به رسانهها بیشتر بپردازد این در حالی بود که ترامپ بخش قابل‌توجهی از رسانهها را نادیده گرفت و تا پایان ریاست‌جمهوری‌اش، به‌طور مداوم با اغلب رسانهها درگیر بود.
دانشیار روابط بین‌الملل دانشگاه علامه طباطبایی، علنی شدن بسیاری از رویکردهای نژادپرستانه و خودبرتربینانه آمریکای واقعی در دوران ترامپ را عاملی دیگر بر سرعت یافتن روند افول ایالات متحده دانست و اظهار کرد: آمریکا رویکردهای تحقیرکننده و باج‌گیری از کشورها را همواره در سیاست‌های خود داشت ولی این کار تا پیش از دوران ترامپ، به‌صورت غیرعلنی انجام می‌شد، اما ترامپ این رویکرد را علنی کرد آن‌هم به‌شکلی تحقیرآمیز. متحدانی مانند ژاپن، مکزیک، کره و عربستان سعودی با ادبیاتی که عرف‌های گذشته را زیر سؤال برد، مواجه شدند و این روال به تصویر ایالات متحده نزد جامعه جهانی، سیاستمداران و حتی مردم آمریکا ضربه‌ای جدی وارد ساخت؛ حتی در مواضع نژادپرستانه نیز اگرچه این دیدگاه برتربینی سفیدپوستان وجود داشت، اما در موضوع قتل سیاه‌پوست توسط پلیس آمریکا و با اظهارات ترامپ علنی شد.
کوهکن، با اشاره به تلاش ترامپ برای تمرکز به‌روی تصویر قدرت‌محور و مبتنی بر شخص خود، بایدن را در این زمینه مواجه با چالشی جدی دانست و اضافه کرد: یکی دیگر از چالش‌های آمریکای امروز، مشکل تصویرسازی از ریاست‌جمهوری است. ترامپ شخصیتی خودمحور داشت و تلاش می‌کرد با جلب توجه‌ها، جایگاه ریاست‌جمهوری را متمرکز بر شخصیت خودش تعریف کند، این قابلیت اما به هیچ عنوان در بایدن وجود ندارد؛ مشکلات ذهنی، فیزیولوژیک و حتی حافظه‌ای بایدن از عواملی است که اجازه نمی‌دهد این تمرکز و توجه اتفاق بیفتد. ترامپ با اذعان به وضعیت نابسامان آمریکا و شعار بازگرداندن آمریکای ضعیف به دوران اوج، سعی کرد توجه‌ها را به خودش جلب کند، اما هم‌راستا شدن سال‌های آخر ریاست‌جمهوری با چالش‌های جدی همچون کرونا و ناتوانی او در فائق آمدن به این مشکلات، به تصویر جهانی آمریکا بیش از پیش آسیب زد و همان تلاش‌های قبلی ترامپ را هم از بین برد.
دانشیار روابط بین‌الملل دانشگاه علامه طباطبایی، تصویر ضربه‌خورده آمریکا در عرصه بین‌المللی را یکی از عوامل افول جدی جایگاه ایالات متحده دانست و افزود: این تصویر مخدوش و آسیب‌دیده به‌زودی امکان ترمیم ندارد و به‌طور مثال، در حالی که آمریکایی‌ها سال‌هاست که بر شعار رؤیای آمریکایی یعنی سرزمینی ناشناخته و رؤیایی که همان آمریکا است، شعاری که البته دروغی بیش نبود، تأکید دارند، بحران کرونا به‌وضوح نشان داد این سرزمین رؤیایی نیز در نحوه مدیریت بحران علی‌رغم تمامی ادعاهایش نسبت به توانمندی خارق‌العاده و داشتن مردمی با فرهنگ بالا، ناتوان است.
کوهکن، رقبای ایالات متحده در عرصه اقتصاد جهانی را چالشی جدی برای دیپلماسی عمومی این کشور برشمرد و گفت: به‌لحاظ دیپلماسی عمومی و قدرت نرم، آمریکا رقیبانی دارد که علاوه بر این‌که سعی می‌کنند قدرت خود را بهبود ببخشند، به آمریکا ضربه وارد کنند و اتفاقاً رقبای قدرتمندی هستند. این رقبا در زیرساخت‌های ارتباطی و ابزارهای ارتباطی و رسانه‌ای توانمندی‌های بالایی دارند و به‌طور مثال چین، فناوری اینترنت نسل 5 را توسعه می‌دهد تا با استفاده از زیرساخت ارتباط، آمریکا را کنار بزند و بتواند دیدگاه‌های خود را مطرح کند.
به‌گفته این پژوهشگر عرصه روابط بین‌الملل، در مجموع اگرچه در دوران بایدن تلاش شده است که این دیپلماسی عمومی وضعیت بهتری داشته باشد و به جبران آسیب‌های واردشده در دوران ترامپ بپردازد، اما وضعیت دیپلماسی عمومی آمریکا را باید رو به افول بدانیم.
تلاش آمریکا برای مهار چین
در ادامه هشتمین نشست از سلسله پیش‌رویدادهای همایش بین‌المللی جهان پساآمریکا، دکتر مرتضی نورمحمدی دانشیار گروه روابط بین‌الملل دانشگاه علامه طباطبایی افول آمریکا، با تأکید بر این‌که روند افول آمریکا فرآیندی تدریجی و مورد اتفاق نظر اندیشمندان داخلی و بیرون از ایالات متحده است، افزود: موضوع افول، تازگی نداشته است و رد آن را می‌توان در دیدگاه نظریه‌پردازان مختلفی به‌ویژه پس از دهه 80 میلادی همچنین در آثار و در نگاه نظریه‌پردازان مختلفی جست‌وجو و مشاهده کرد.
نورمحمدی، با بیان این‌که چالش امروز آمریکا، قرار گرفتن در سراشیبی ضعف‌های جدی اقتصادی است، عنوان کرد: یکی از بارزه‌های جدی افول آمریکا در عرصه جهانی را می‌توان در ضعف ایالات متحده در رقابت اقتصادی با سایر کشورهای مدعی قدرت در سراسر جهان دانست. نمونه بارز این ضعف در رویارویی اقتصادی آمریکا با کشور چین نمایان شده است و همین موضوع باعث شده است ایالات متحده، در یک سراشیبی قرار بگیرد. فاصله چین و آمریکا به‌لحاظ اقتصادی در سال‌های اخیر به کمترین حد خود رسید و در مقاطعی نیز چین توانست روند شتابان‌تری را در توسعه نسبت به ایالات متحده داشته باشد.
این پژوهشگر روابط بین‌الملل با بیان این‌که نزاع اقتصادی چین در راستای مهار چین به‌عنوان یکی از اولویت‌های اصلی آمریکا در جریان است، ادامه داد: بی‌اعتمادی نسبت به قول‌ها و جایگاه آمریکا، کنار سیاست‌های هزینه‌بر و تحمیل وزنه‌های سنگین هزینه‌ای به دوش ایالات متحده، رقابت در این عرصه را وارد مرحله جدیدی ساخته است و آمریکا چاره‌ای نداشته است جز این‌که دست به انتخاب‌های حساس بزند؛ انتخاب‌هایی که همگی حکایت از افول جایگاه این کشور در عرصه جهانی دارند.
خروج آمریکا از افغانستان انتخاب بود
وی با بیان این‌که خروج از افغانستان، یکی از مصادیق ضعف آمریکا در راستای حفظ منافع و کم کردن شیب افول در منطقه بود، عنوان کرد: خروج نیروهای نظامی آمریکایی از افغانستان که در دوره بایدن اجرایی شد، حاصل یک تصمیم بود نه اجبار، تصمیمی ناشی از شتاب گرفتن روند افول؛ این کار اگرچه در زمانی کوتاه و شرایطی اتفاق افتاد که تصویری منفی و تحقیرآمیز از آمریکا را در دید جهانیان به نمایش گذاشت، اما این اقدام انتخاب آمریکا بود و در راستای کم‌تر متضرر شدن بود، در واقع هزینه‌های سنگین حضور آمریکا در افغانستان، نه‌تنها منافعی برای این کشور به‌همراه نداشت، بلکه شتاب توسعه اقتصادی این کشور را نسبت به چین بسیار کاهش داده بود.
به‌گفته نور محمدی، روند خروج آمریکا و تصمیم‌گیری آن از زمان ریاست‌جمهوری اوباما آغاز شد، در دوره ترامپ به‌صورت جدی مطرح و بایدن صرفاً اجراکننده این سیاست بود، سیاستی که نشان داد آمریکا صرفاً به‌دنبال منافع خود است و در رقابت اقتصادی با چین حاضر است منافع دیگرش را نیز در منطقه مورد تهدید قرار دهد و همین مسئله افول آمریکا را به‌خوبی در عرصه سیاست خارجی و نظامی نمایان می‌کند.
دانشیار روابط بین‌الملل دانشگاه علامه طباطبایی با بیان این‌که انتخاب خروج از افغانستان در راستای یک فرآیند و حفظ منافع آمریکا بود، اظهار کرد: اگر بپذیریم که خروج آمریکا از افغانستان نه از روی اجبار بلکه یک انتخاب و در راستای کاهش دادن روند افول جایگاه این کشور در منطقه است، می‌توانیم راهبردهایی منطقی و دوراندیشانه‌تر را در منطقه و جهان اتخاذ کنیم.
گفتنی است، دومین همایش بین‌المللی «افول آمریکا؛ جهان پساآمریکا» به‌همت دانشگاه جامع امام حسین(ع) و دبیرخانه مجمع تشخیص مصلحت نظام، و با همکاری دانشگاه و مؤسسات پژوهشی در تاریخ 11 آبان ماه برگزار خواهد شد.
علاقه‌مندان می‌توانند جهت کسب اطلاعات بیشتر، به تارنمای همایش به‌نشانی www.usdecline.ir و صفحات مجازی دبیرخانه همایش در رسانه‌های اجتماعی به‌آدرس usdecline@ مراجعه کنند.
تنسیم